Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
ARS VITINAM MORES
ANINUMQUE EFFINGERE
POSSES PULCHRIOR IN TER
RIS NULLA TABELLA FORET
Zo luidt de tekst op het cartellino op de achtergrond van dit schilderij. Het is een variatie op de slotregels van een epigram van Martialis, die zich in net zulke bewoordingen uitliet over een jeugdportret van Marcus Antonius Primus. De woorden vormen, net als het lieftallige portret, een compliment voor het jonge meisje: ‘O kunst, als jij de zeden en de geest zou kunnen uitbeelden, dan zou er op aarde geen mooier schilderij te vinden zijn.’
Het meisje dat op dit schilderij is afgebeeld is de jonge Giovanna degli Albizzi. In 1486 trouwde zij in Florence met Lorenzo Tornabuoni. Hun huwelijk was voor de kunstenaars in Florence de perfecte aanleiding om de prachtigste kunstwerken te vervaardigen. Lorenzo en Giovanna kwamen dan ook uit twee rijke, invloedrijke families in Florence. Nieuwsgierig naar hoe een bruiloftsfeest er in die tijd uitzag?
Dat was Gert Jan van der Sman, onderzoeker bij het NIKI (het Nederlands Interuniversitair Kunsthistorisch Instituut in Florence) ook. Hij heeft dan ook jarenlang in allerlei archieven gespit naar documenten over Lorenzo en Giovanna. Wat voor cadeaus kregen ze op hun bruiloft? Wie waren de gasten? En hoe was hun leven na dit grootse huwelijk?
In Lorenzo & Giovanna – Schoonheid en noodlot in Florence vertelt hij het verhaal van de twee jonge geliefden, aan de hand van de tientallen schilderijen, fresco’s en voorwerpen waarmee ze zich hadden omringd. De jonge Lorenzo was bijvoorbeeld al afgebeeld in de Sixtijnse Kapel in Rome. De twee geliefden duiken vervolgens ook op in het werk van grote schilders als Ghirlandaio en Botticelli. En toen Giovanna twee jaar na het huwelijk overleed, bleef zij een geliefd onderwerp voor de Florentijnse kunstenaars.
Van der Sman verzamelde tevens een groot aantal gedichten die met de verbintenis van de twee jonge Florentijnen te maken hebben. ‘Ik was al lang van plan iets te doen met het werk van Botticelli in het Louvre. Er kwam steeds meer informatie boven over deze Giovanna en haar bruidegom, Lorenzo. In mijn boek wil ik vooral laten zien hoe kunst betekenis krijgt tegen de achtergrond van deze twee mensenlevens,’ aldus Gert Jan van der Sman.
Lorenzo werd uiteindelijk in 1497 ter dood veroordeeld, als speelbal in een politiek complot. Maar toen had hij, net als zijn echtgenote, zijn sporen in de kunstgeschiedenis al nagelaten. In musea verspreid over de wereld is het jonge stel, samen of apart, te zien.
Gert Jan van der Sman: ‘Waar kunst en geschiedenis elkaar raken, ontstaat een verhaal. Dikwijls heeft de tijd alle sporen uitgewist die doen begrijpen onder welke omstandigheden een kunstwerk tot stand kwam. Vaker nog blijft het bij flarden informatie die nauwelijks tot een samenhangend geheel kunnen worden gevoegd. Over de ontstaansgeschiedenis van bijvoorbeeld de Mona Lisa wordt om die reden onophoudelijk gespeculeerd. Voor Domenico Ghirlandaio’s Portret van Giovanna degli Albizzi ligt de situatie echter anders. Geen ander vrouwenportret uit de renaissance blijkt beter gedocumenteerd te zijn.
Het schilderij kreeg een ereplaats in een van de privévertrekken van Giovanna’s echtgenoot, de welgestelde bankierszoon Lorenzo Tornabuoni. Diens initiaal – een gestileerde L – is op schouderhoogte verwerkt in de jurk van goudbrokaat. […]
Onvermijdelijk waaiert de analyse van het kunstwerk naar verschillende richtingen uit. Giovanna’s portret verwijst naar menselijke relaties, handelingen en rituelen, alle te situeren binnen de rijke geschiedenis van Florence tijdens de laatste decennia van de vijftiende eeuw. Mijn boek stelt de levens van Giovanna en Lorenzo op de voorgrond. Twee opmerkelijke levens, waarin schoonheidszin besloten lag, maar die ook gekenmerkt werden door persoonlijke tragedie – tegen de achtergrond van de uiterst turbulente machtsstrijd in Florence.’
Lorenzo & Giovanna – Schoonheid en noodlot in Florence
Lorenzo & Giovanna vertelt het verhaal van de welgestelde bankierszoon Lorenzo Tornabuoni (1468-1497) en zijn vrouw Giovanna degli Albizzi (1468-1488), beiden afkomstig uit aanzienlijke invloedrijke Florentijnse geslachten. Lorenzo Tornabuoni was een veelzijdig getalenteerde neef van Lorenzo De’ Medici, de machtigste man van Florence. Giovanna was een van de knapste dochters van de welvarende patriciër Maso di Luca degli Albizzi. Hun huwelijk in 1486 werd zó uitbundig gevierd, dat er honderd jaar later nóg over geschreven werd.
De auteur ontdekte ongepubliceerde (ego)documenten die ons vertellen over de dagelijkse leefwereld van het jonge echtpaar. Vanwege hun sterke banden met de Medici-familie maakten beide hoofdpersonen de glorie en turbulenties van de Florentijnense renaissance van dichtbij mee. De schijnbare tegenstellingen van de Italiaanse renaissancecultuur worden goed zichtbaar: een hoogstaand geestesleven en een verfijnd esthetisch gevoel gaan ongehinderd samen met maatschappelijke zelfverheffing en list. Alles werd met dezelfde hartstocht beleden.
Meer dan twintig kunstwerken van wereldberoemde kunstenaars als Botticelli en Ghirlandaio kunnen met beide personen in verband worden gebracht en zijn in dit boek in kleur afgebeeld. De auteur heeft de levensverhalen van deze welvarende en getalenteerde Florentijnen opgetekend. Hij laat zien hoe de kunstwerken vervlochten waren met hun leven, waarin momenten van glorie en tegenspoed elkaar voortdurend afwisselden en dat voor beide echtelieden veel te vroeg een dramatisch einde kende.
