Vanaf 15 oktober 2025 is in het Teylers Museum in Haarlem de tentoonstelling De mannen van Michelangelo te zien. Daarvoor komen unieke bruiklenen van over de hele wereld naar Nederland, zoals een brief aan Michelangelo’s grote liefde, het allerlaatste houten beeldje dat hij maakte en een bijzondere voorstudie van een androgyne figuur in de Sixtijnse Kapel.
Grote gemene deler is dat ze gaan over het mannelijk lichaam: van geïdealiseerde, gespierde lijven die de goddelijke perfectie van Adam benaderen tot het fragiele lichaam van Christus.
figuurstudie voor een ignudo in de Sixtijnse Kapel | Michelangelo Buonarroti | ca. 1511
Gefascineerd door het mannelijk lichaam
Michelangelo Buonarroti (1475-1564) was gefascineerd door het mannelijk lichaam. In bijna al zijn kunstwerken speelt het een rol, veelal naakt, gespierd en in een spannende houding.
De mannen van Michelangelo bekijkt het mannelijk lichaam in het werk en leven van Michelangelo van alle kanten: van de invloed van zijn voorgangers en de klassieke oudheid tot zijn grote kennis van de anatomie en zijn gebruik van mannelijke modellen.
Ook de theoretische en religieuze betekenis die het mannenlichaam voor Michelangelo omhelst komt aan bod, net als zijn persoonlijke voorkeur voor mannen. Het is voor het eerst dat er een tentoonstelling volledig gewijd wordt aan Michelangelo en het mannelijk lichaam.
Tekeningen, prenten, brieven en beelden
Tweeëntwintig tekeningen uit Michelangelo’s oeuvre bevinden zich in de collectie van het Teylers Museum. Deze tekeningen vormen de basis van De mannen van Michelangelo en worden aangevuld met veertig bijzondere bruiklenen, waaronder enkele internationaal vermaarde tekeningen.
Samen met een aantal beelden, brieven, een boek en enkele tekeningen en prenten van vrienden, leerlingen en navolgers van Michelangelo, biedt de tentoonstelling een unieke blik op het thema.
mannelijk naakt (naar Masaccio) en twee andere figuren | Michelangelo Buonarroti | ca. 1492-1496
Zo is de vroegst-bekende studie van een mannelijk naakt van Michelangelo’s hand te zien, die hij maakte toen hij nog geen twintig jaar oud was. Je ziet dat hij de generaties voor hem goed bestudeerd heeft, maar ook zijn kenmerkende losheid en originaliteit zijn al duidelijk.
Een privéverzamelaar kreeg de tekening in 2022 in bezit en was bereid hem uit te lenen voor de tentoonstelling.
Voorstudie voor de Libische Sibille en Leda’s hoofd
Michelangelo kijkt goed naar het werk van andere kunstenaars, bestudeert beelden uit de klassieke oudheid, en werkt met levende modellen. Als een van de allereerste kunstenaars ontleedt hij zelfs overleden mensen, om de lichaamsopbouw goed te begrijpen en elke spier de juiste plek te geven, op zoek naar het ideale lichaam.
The Metropolitan Museum in New York leent Michelangelo’s voorstudie voor de Libische Sibille in de Sixtijnse Kapel uit, een van de vijf vrouwelijke profeten die de komst van Christus zouden hebben voorspeld. Deze sibille vertoont duidelijk mannelijke kenmerken en is zeer waarschijnlijk getekend naar een mannelijk model.
studies voor de Libische Sibille voor de Sixtijnse Kapel | Michelangelo Buonarroti | ca. 1511 | collectie The Metropolitan Museum of Art, New York
Michelangelo lijkt soms bewust te kiezen voor een androgyn uiterlijk, waardoor zijn figuren een mysterieuze en bovenmenselijke uitstraling krijgen, verheven boven man of vrouw. Dat is ook goed te zien in de voorstudie voor het hoofd van Leda uit Casa Buonarroti in Florence, waarvoor het model waarschijnlijk een jonge man was.
studies voor het hoofd van Leda | Michelangelo Buonarroti | ca. 1530 | Collectie Casa Buonarroti, Florence
Voor zijn grote liefde
Casa Buonarroti leent ook brieven uit van Michelangelo en Tommaso de’ Cavalieri, een jonge edelman, die hij in 1532 ontmoet. Michelangelo wordt smoorverliefd op hem. Ze schrijven elkaar veel en Michelangelo stuurt Tommaso gedichten en tekeningen.
De zeer fraai uitgewerkte tekening De droom (1532) heeft hij waarschijnlijk voor Tommaso gemaakt. Hij verwerkt er veel mythologische en filosofische betekenissen in. Hiermee komt een van de grootste schatten van The Courtauld Gallery in Londen naar Nederland.
De droom | Michelangelo Buonarroti | ca. 1533 | collectie The Courtauld Gallery, Londen
Nog meer topstukken van Michelangelo
Michelangelo geeft het lichaam van Christus weer in een zachtere stijl met meer emotie dan andere geïdealiseerde, gespierde lijven. Hierin zie je zijn persoonlijke aanbidding voor Christus.
Zo ook in het houten model voor een gekruisigde Christus dat uit Casa Buonarroti komt. Hij maakte het beeldje in zijn allerlaatste jaren, mogelijk voor zijn familie.
studie voor een kruisiging | Michelangelo Buonarroti | ca. 1562-1563 | collectie Casa Buonarroti, Florence
Naast bovengenoemde stukken worden er ook topwerken uitgeleend door de Royal Collection in Windsor Castle, het British Museum in Londen, de Galleria degli Uffizi in Florence, het Ashmolean Museum in Oxford, de verzameling van de Earl of Leicester op Holkham Hall en het Louvre in Parijs. Ook het Rijksmuseum en het Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis RKD lenen werken uit.
Vijfhonderdvijftig jaar na Michelangelo’s geboorte biedt deze expositie zo een unieke, eenmalige kans om deze fenomenale kunstwerken van Michelangelo in Nederland bij elkaar te zien.
Praktische informatie De mannen van Michelangelo
De tentoonstelling De mannen van Michelangelo is van 15 oktober 2025 tot en met 25 januari 2026 te zien in Teylers Museum in Haarlem.
Het museum is geopend van dinsdag tot en met zondag van 10.00 tot 18.00 uur. Op donderdag is het museum tot 20.00 uur geopend. Via deze link vind je alle details.
