Non c’era una volta il Chianti…

Fabio Toccafondi is een Toscano DOC, een Toscaan in hart en nieren. Hij is geboren en getogen in Barberino Val d’Elsa en woont inmiddels in het even verderop gelegen Tavarnelle, midden in de Chianti. Met Non c’era una volta il Chianti, een groots boekwerk over een van de bekendste regio’s van Italië, doet Toccafondi zijn naam meer dan eer aan: de geschiedenis van de Chianti wordt op een unieke, gedetailleerde manier belicht.

Toccafondi heeft diepgravend onderzoek gedaan naar de streek. Hij begint zijn verhaal bij de boeren die eind zeventiende eeuw in het hart van Toscane gevestigd waren. Met zijn geëngageerde pen schrijft hij, zowel in het Italiaans als in het Engels, hoe het dagelijks leven van die boeren eruitzag (wat hadden ze aan, welke spelletjes speelden ze, hoe zag het landschap eruit?), hoe langzaam de ontwikkeling naar een modernere samenleving zich voortzette.

Toccafondi geeft hierbij prachtige details prijs. Zo lees je in het hoofdstuk over de geneeskunde welke crème gemaakt moest worden voor de beet van een giftig dier, ontdek je hoe langzamerhand het inmiddels zo karakteristieke Toscaanse heuvellandschap is ontstaan en zie je hoe de macht over dit stukje Italië steeds weer in handen van iemand anders belandt.

Het is een roerige tijd, die Toccafondi tal van aanknopingspunten heeft gegeven voor het creëren van een tijdsdocument, een biografie bijna, van de Chianti. De verhalen worden prachtig geïllustreerd door oude schetsen, foto’s, krantenartikelen, landkaarten en documenten, zodat je een waar tijdsdocument in handen hebt.

De lijst met belastingbetalers uit Barberino Val d’Elsa, uit 1889, is slechts een van de details die een wereld op zich vormen. Hoe zou het leven van de slagers Andrea en Gabbriello er in die tijd hebben uitgezien? Zouden zij nog veel van het huidige Baberino herkennen? En hoe zit dat met hun dorpsgenoten Ilario Brettoni, schoenmaker, en Federico Corti, wijnhandelaar?

Ook de ontvangstbewijzen van vee doen je fantaseren over hoe het er eind negentiende eeuw aan toe ging. Zo kocht Fattoria di Barberino in november 1860 een kalf voor 51 scudi fiorentini. In december 1889 kocht de eigenaar van Fattoria del Morrocco er twee, voor 101 scudi toscani. Tegelijkertijd is een ander verkoopbewijs, van juni 1889, al opgemaakt in lires.

De poster uit 1931, een prachtige promotie voor het tweede Festa Nazionale dell’Uva, zouden we hier zo aan de muur willen hangen, net als de kaart van de reis van Florence naar Siena – met aangegeven stopplekken waar je van paard kon wisselen – uit de achttiende eeuw.

Al met al lijkt Toccafondi’s meesterwerk een sprookjesboek, boordevol magische verhalen over een betoverende plek. Dat is het echter niet, zoals de titel duidelijk maakt. Non c’era una volta il Chianti is echter ook geen reisgids of reisverhaal. Het is een uniek tijdsdocument, met liefde opgetekend en uitgegeven, dat je decennium voor decennium laat zien hoe het leven in de Chianti is geweest.

Je buitelt vier eeuwen terug in de tijd, toen er nog geen beroemde wijnroute door dit stukje Toscane liep, hoewel er wel al wijn en olijfolie werd geproduceerd. Dat zit bijna in het DNA van de inwoners van de Chianti – net als de trots die je pagina voor pagina ontdekt.

Benieuwd naar Fabio Toccafondi’s Non c’era una volta il Chianti? Het boek kost € 25,- is te koop bij Libreria Tempolibri di Roberto Nozzoli in Tavarnelle Val di Pesa (Florence). Bestellen kan ook via tempolibri@alice.it.