Het enige echte Eau de Cologne – Italiaanse geuren in Keulen

Keulen is een stad die je niet meteen aan Italië doet denken, maar die stiekem toch heel wat Italianità in haar DNA heeft verweven.

De geschiedenis van Keulen gaat terug tot de Romeinen, die op de plek van het huidige Keulen de stad Colonia Agrippina stichtten. Maar er zijn ook Italiaanse invloeden van recenter datum. In de achttiende eeuw was het namelijk de Italiaanse familie Farina die de stad in één klap wereldberoemd maakte, met het parfum Farina 1709. Alhoewel de meeste mensen bij Keulen meteen aan een ander parfum denken, namelijk 4711 – oftewel Eau de Cologne, is het dit Italiaanse parfum dat de stad geurtechnisch op de kaart zette.

Volgens de fabrikant is 4711 het échte Eau de Cologne, ‘water van Keulen’. Maar daar zit een luchtje aan. Ruim tachtig jaar eerder werd het enige echte Eau de Cologne namelijk uitgevonden door de drieëntwintigjarige Italiaanse Giovanni Maria Farina…

Het verhaal gaat terug tot 1699, als de veertienjarige Giovanni Maria Farina zijn oma in Venetië bezoekt. Nonna concludeert al snel dat deze Giovanni anders is dan andere kinderen: hij is de neus van de familie, een talent. Ze schrijft een brief naar haar zoon, de oom van Giovanni, die als succesvol zakenman in Maastricht woont en werkt, waarin ze hem opdraagt Giovanni onder zijn hoede te nemen.

Giovanni is nog maar net aan zijn stage in Maastricht begonnen of hij ontdekt dat hij in Keulen een geurencursus kan gaan doen. Hij gaat zijn neus achterna en vertrekt in 1706 naar Keulen, waar hij zijn kwaliteiten als parfumeur verder ontwikkelt.

Twee jaar lang sleutelt hij aan een geur. Eentje die hem doet denken aan zijn thuisland. In 1708 schrijft hij zijn broer Giovanni Battista, die op dat moment nog in Maastricht bij hun oom zit: ‘Ik heb een geur ontdekt die me herinnert aan een voorjaarsmorgen in Italië, aan bergnarcissen en oranjebloesem na de regen.’ Als je de geur ruikt, waan je je meteen in Italië – in plaats van het soms regenachtige Keulen…

Als Giovanni Battista de brief leest, weet hij nog niet dat zijn broer hét parfum van de eeuw heeft gecreëerd, een uitvinding die zijn leven zou veranderen, net als dat van de generaties na hem.

Zijn oom adviseert Giovanni Battista om zich ook in Keulen te vestigen en daar zaken te doen. Met financiële steun van zijn oom zet hij het bedrijf Farina & Co. op, dat handelt in Franse luxe goederen zoals goud, zilver en zijde die erg in trek zijn in Duitsland in die tijd. Parfum zou daar ook goed tussen passen…

In 1709 brengt Giovanni Maria Farina zijn parfum officieel op de markt. Hij noemt het Eau de Cologne, dat Frans is voor ‘water van Keulen’.

Het duurt nog vijf jaar voordat de Farina-broers het bedrijf Farina & Co. samen gaan runnen. Via hun rijke klanten proberen ze het Keulse water te promoten. Wie iets koopt bij de fratelli Farina, krijgt een stukje stof besprenkeld met de verrukkelijke geur.

Binnen no time krijgt het Eau de Cologne een bijzondere status. Koningen en andere belangrijke lieden in heel Europa willen het parfum hebben. In de loop der tijd zijn er heel wat beroemdheden de revue gepasseerd die vaste klant van Farina waren. Van Napoleon tot Mozart en Goethe en later ook Koningin Emma, Thomas Mann, Oscar Wilde, Marlene Dietrich, Romy Schneider en Princess Diana. Ook Koningin Maxima zou klant zijn…

Het verhaal gaat dat Napoleon zeker veertig parfumflesjes per maand kocht van Farina. Hij zou de schachten van zijn laarzen zó hebben laten maken dat er altijd plek was voor een voorraadje Farina.

Het maken van het Eau de Cologne was een dure aangelegenheid. Farina had onder andere bergamot nodig, een bijzondere citrusvrucht. Na wat speurwerk bleek de allerbeste bergamot in Calabrië te groeien, in het diepe zuiden.

Giovanni Maria Farina reisde heel wat af om de allerbeste ingrediënten te vinden. Niets was goed genoeg. Uiteindelijk slaagde hij erin om een parfum te componeren dat elke keer dat het gemaakt werd, hetzelfde rook. Hij werd de meest succesvolle Keulse zakenman. Maar ook anderen roken succes…

Een van hen is de Duitse Wilhelm Mühlens, die het Eau de Cologne van Farina probeert te kopiëren en de naamrechten van ene Franz Maria Farina uit Italië – geen familie van dé Farina’s – koopt. In 1803 brengt ook hij een parfum uit met de naam Farina.

Een beetje neus rook meteen dat dit een heel ander parfum is, dat het bij lange na niet haalt bij het origineel. Maar Mühlens verkoopt het naamrecht door aan anderen en blijft het parfum zelf ook produceren, tot een rechtszaak een einde maakt aan zijn malafide praktijken. Hij kiest dan de naam 4711 als merknaam, naar het toenmalige huisnummer van het bedrijf aan de Glockengasse in Keulen.

De familie Mühlens beweert nog altijd dat zij het échte Keulse water hebben. Het staat zelfs op hun flesje, ‘Echt Kölnisch Wasser’. Maar wij weten inmiddels wel beter.

In de negentiende en twintigste eeuw huren de Farina’s maar liefst negenenvijftig detectives in die stad en land afzoeken naar vervalsingen. Vanaf 1863 worden er meer dan twaalfhonderd namaakparfums ontdekt.

Om het originele Farina-parfum te beschermen, introduceert de Farina-familie in 1924 een nieuw trademark: een rode tulp. Deze staat symbool voor de waarde van het originele Farina-parfum. Tulpen zijn tijdens de barok namelijk onbetaalbaar. Ze werden in die tijd nog geïmporteerd uit het oosten. Slechts een kwart van de schepen vol tulpen kwam aan. De tulpen die de markten van Amsterdam of Rotterdam wél bereikten, kostten daardoor een fortuin.

Tot op de dag van vandaag vind je deze tulp terug op de flesjes Farina 1709, die inmiddels geproduceerd worden door de achtste generatie Farina’s.

Het bedrijf is gevestigd in het huis waar Giovanni Maria Farina drie eeuwen geleden het Eau de Cologne uitvond. In een ander deel van het pand is nu een museum gevestigd, het Duftmuseum im Farina-Haus. Hier krijg je een kijkje in de geschiedenis van het echte Eau de Cologne. Je vindt er zelfs nog het laboratorium vol flesjes met basisgeuren en het destilleerapparaat van Giovanni Farina!

Ook bijzonder is de collectie van een groot aantal Eau de Cologne-flesjes van de afgelopen drie eeuwen. Je kunt het museum alleen met een gids rondleiding bezoeken. Na afloop van de rondleiding kun je de geur uiteraard ook écht opsnuiven – en als aandenken kopen voor thuis. Zo waan je je elke dag opnieuw in Italië!