Tegendraads – film over de Twentse spaghettirellen

Vanaf 14 november geniet je in de Nederlandse bioscoop van de film Tegendraads van regisseur Ben Sombogaart, over de spaghettirellen in Twente.

Het slaperige Oldenzaal van 1961 wordt opgeschud door de komst van een grote groep Italiaanse werknemers die zijn opgeroepen om de snel groeiende textielindustrie van extra handen te voorzien.

De Italianen werken hard, klagen niet en stelen de harten van de Twentse meisjes. Ondertussen is de jonge arbeidster Johanna op zoek naar vrijheid en probeert ze tegen de maatschappelijke verhoudingen in hogerop te komen.

De groeiende spanningen tussen de Twentenaren en de nieuwkomers leiden uiteindelijk tot de historische ‘spaghettirellen’. Samen met haar nieuwe geliefde Francesco bevindt Johanna zich in het oog van de storm.

Bekijk de trailer van Tegendraads

Geniet alvast van een voorproefje met de trailer van Tegendraads:

Regisseur Ben Sombogaart over Tegendraads

Ben Sombogaart maakte meerdere historische films, waaronder De Tweeling, Kruistocht in Spijkerbroek, Bride Flight en De Storm.

Ook Tegendraads is een film gebaseerd op een historische gebeurtenis. Het levensechte script van Jacqueline Epskamp sprak Sombogaart meteen aan.

Ben Sombogaart: ‘Het verhaal gaat over de jonge arbeidster Johanna Borghuis. Ze komt uit een traditioneel arbeidersgezin. Van generatie op generatie werken de mannen en vrouwen uit haar familie in de Twentse textielindustrie.

Net als haar vader en broer heeft Johanna ook een baan in één van de grote fabrieken in Oldenzaal. Maar de tegendraadse Johanna heeft meer ambities dan fabrieksarbeidster te blijven totdat ze de ‘ware’ heeft gevonden om vervolgens, net als al die andere meiden uit haar omgeving, jong te trouwen en kinderen te krijgen.

Nee, Johanna is ambitieus en ondernemend en wil, tegen de maatschappelijke verhoudingen in, van het gebaande pad af en haar eigen weg gaan, autonomie en zelfstandigheid verwerven. Dat betekent dat ze de strijd moet aangaan met haar omgeving, haar vader, haar vrienden, haar vriendinnen.

Dat soms bittere gevecht van een jonge vrouw om te worden wie ze wil zijn, om zich los te maken van benauwende tradities, om te emanciperen, maakt Tegendraads voor mij tot een belangwekkend en actueel verhaal.’

Spaghetti in plaats van stamppot

Eind jaren vijftig veroorzaakt de geweldige economische groei in Nederland een tekort aan arbeidskrachten. Die kunnen niet in eigen land gevonden worden en daarom gaat men in het Middellandse Zeegebied op zoek naar tijdelijke en goedkope werknemers.

De Twentse textielindustrie profiteert als eerste van deze ‘gastarbeiders’. Zo komt het dat op een dag Francesco Sarti (26) en zijn broer Alberto (23) samen met een honderdtal andere Italiaanse mannen Sicilië verlaten en in Oldenzaal belanden.

Door de Twentse bevolking worden de nieuwkomers met argwaan bekeken. Ze spreken niet alleen een vreemde taal, maar hebben ook andere ‘zeden en gewoontes’, een andere cultuur.

Ze houden niet van stamppot, maar eten spaghetti, ze zijn charmanter en dansen beter dan de Twentse jongens, ze dreigen in de fabriek de plekken van de autochtone arbeiders in te nemen, ze zijn ‘anders’ en met ‘te veel’, wat vervolgens escaleert in de spaghettirellen.

Ambitie en liefde

Juist dit sociaal maatschappelijk aspect vindt Sombogaart erg interessant én van deze tijd. Ben Sombogaart: ‘Johanna en Francesco worden vreselijk verliefd, ze ‘vinden’ elkaar, maar dat gaat niet zonder slag of stoot.

Even lijken ze voor elkaar bestemd maar dan scheiden hun wegen zich. Versneld door de dramatische nasleep van de spaghettirellen, moet Johanna breken met alles wat haar lief is.

Om haar idealen te kunnen verwezenlijken, zélf iemand te worden, betekent dit ook een breuk met Francesco. Ze gaat doorleren, studeren voor modeontwerper aan een academie in de ‘grote stad’ Arnhem.

In een totaal nieuw milieu en met bijna niets om op terug te vallen, behalve haar ambitie, moet ze haar plek zien te veroveren. De wat traditionele Francesco, die niet helemaal begrijpt wat Johanna wil, want waarom trouwen ze niet gewoon, ze houden toch van elkaar, is ook ambitieus en vindingrijk.

Na de breuk stort hij zich vol energie op het uitwerken van zijn revolutionaire idee ‘kousen met broekje’. Zo ontwikkelen Johanna en Francesco zich los van elkaar tot zelfstandige en ondernemende individuen in een nieuwe wereld waartoe ze zich moeten verhouden en staan zo, als respectievelijk vrouw en immigrant, symbool voor de moderne, nieuwe tijd die aanbreekt.

Dat ze elkaar vervolgens weer tegen het lijf lopen en dat het dan allemaal toch nog goed komt tussen die twee, ligt natuurlijk voor de hand. Dat past bij het karakter van Tegendraads.’

Spaghettirellen

Ondertussen gebeurt er rond Johanna en Francesco nog veel meer relevants. Zonder dat ze daar bewust voor hebben gekozen, worden zij de spil van de ongeregeldheden in de broeierige nazomer van 1961, die bekend werden als de spaghettirellen.

Ben: ‘De Italiaanse arbeiders komen in opstand tegen de discriminerende maatregelen en houding van de plaatselijke autochtone bevolking. Ze worden onder meer geweerd uit de dansgelegenheden.

De Twentse jongens kunnen de populariteit van hun Italiaanse concurrenten op liefdes- en werkniveau niet verkroppen. En zo ontstaat er een dagenlang en stevig uit de hand lopend conflict tussen de twee groepen, dat tenslotte uitmondt in het vertrek van veel Italianen. Samen met Francesco bevindt Johanna zich in het oog van deze storm.

Het fenomeen spaghettirellen is de context van mijn film. De oorzaak en aanleiding van deze historische gebeurtenis vind ik – juist in onze tijden – heel relevant en belangrijk.

Tegendraads is een moderne film, toegankelijk voor een groot en breed publiek, met een romantische en aangrijpende love story. De relatie van de jonge hoofdpersonen is ook een beetje die van Romeo en Julia…’

foto’s: Mark de Blok | Tegendraads