Innemend Italië – verhalen van Marc Vandenbon

Sinds anderhalf jaar neem ik jullie elke dag even mee naar Italië, in de breedste zin van het woord. Helaas is zelfs deze dagelijkse reis naar Italië vaak niet voldoende; er is zoveel moois, leuks en lekkers te ontdekken dat ik makkelijk vijf stukjes per dag zou kunnen plaatsen.

Gelukkig zijn er ook andere Italiëfans die hun fascinatie voor het land, de cultuur, het eten en de mensen op een originele manier tot uiting brengen, zodat anderen kunnen meegenieten van alles wat la bella Italia te bieden heeft.

Marc Vandenbon is zo’n Italiëfan. Als je zin hebt in een originele ontdekkingstocht door de fascinerende Italiaanse laars, doe je er goed aan zijn recent verschenen boek Innemend Italië aan te schaffen. Marc Vandenbon neemt je in maar liefst 224 pagina’s mee op reis, zodat je het land van binnenuit leert kennen, van vergeten dorpjes in de Abruzzen tot de opmerkelijke Italiaanse iconen die het leven van vandaag kleur geven.

Marc Vandenbon kijkt niet van een afstand naar het land, nee, hij duikt er midden in. Hij smult ervan om er zo veel mogelijk van mee te dragen en te blijven genieten. Hij staat in bewondering, maar spaart zijn kritiek niet. Hij neemt je graag mee op sleeptouw en toont bekende en onbekende plekken, met keer op keer een interessant verhaal. Hij maakt de titel van zijn boek in alle opzichten waar: in woord en beeld laat hij Italië van zijn innemende kant zien.

Innemend Italië is een reisgids, maar eigenlijk ook weer niet. Het is veel meer dan dat, het is inspiratie, heimwee, herkenning en verlangen ineen. Met dit boek op tafel krijg je naast mijn stukje elke dag een extra injectie Italië-inspiratie.

Een extra sfeerelement is dat elk verhaal start met een boodschap of een citaat en met een toepasselijke postzegel. Daardoor krijgt het boek ook wel een nostalgisch tintje. Je houdt het niet voor mogelijk maar van zowat alles bestaat een postzegel. De Italiaanse Post heeft een zeer rijke traditie op dat vlak.

Een voorproefje uit Genua, met de titel ‘Genua, heraldisch gedegradeerd’:

‘Nee, ik heb het hier (nog) niet over een van beide voetbalclubs uit de hoofdplaats van Ligurië, maar wel over het wapenschild van de stad. Meer bepaald over de kroon en i sostegni, of de schildhouders. Van de heraldische veranderingen die er in de loop van voorbije eeuwen op werden aangebracht, valt een flink gedeelte van de geschiedenis van de stad af te lezen.

De heraldiek, als hulpwetenschap van de geschiedenis, kan met een beetje goede wil, vertaald worden als ‘wapenkunde’. Het houdt in dat men het ontstaan, de ontwikkeling en de samenstelling van een wapenschild op een vaste, geijkte manier ontleedt en beschrijft.

Op zich lijkt dat niet moeilijk, maar het is zoals met wijn: hoe meer je ervan afweet, des te beter je beseft dat je er eigenlijk nog niets van kent. Telkens kom je voor nieuwe verrassingen te staan en eenmaal deze doorworsteld, stoot je op een nieuwe dubbele bodem.

Heel het Italiaanse schiereiland is bezaaid met wapenschilden. Stadhuizen, paleizen, kerken, fonteinen, schepen, beelden, schilderijen, scholen, autobussen, poorten, naamborden, boerderijen, kasteeltjes… overal kom je ze tegen. En telkens vertellen ze iets over de oorsprong van het bouwwerk waarop ze zijn aangebracht.

Alomtegenwoordig is het befaamde wapenschild van de Medici en heus niet alleen in Firenze en omgeving. Of de befaamde ‘berg van barmhartigheid’ die onder andere in tal van pauselijke wapenschilden voorkomt. Ook de bank van Siena heeft een vergelijkbaar symbool. […]

Maar we zouden het hebben over Genua. Of beter, over enkele aspecten van de geschiedenis ervan en hoe die in de ornamenten van het wapenschild af te lezen zijn. In het artikel over de regatta tussen de vier maritieme republieken vermeldden we reeds dat Genua een van de oudste onafhankelijke entiteiten is van Italië.

Volgens de legende zou de havenstad gesticht zijn door de god Janus zelf. In 1109 wordt ze onafhankelijk onder de bescherming van San Giorgio of Sint Joris. Vandaar het zilveren wapenschild met het rode doorlopende kruis. Een wapenschild dat wel meer voorkomt in Noord-Italië, maar daarom niet noodzakelijk teruggaat op de heilige, want de eerste kruistocht speelde ook hier een rol. In de loop der eeuwen is dit schild niet veranderd, maar wel de ornamenten die erop, ernaast of eronder werden aangebracht.

Laten we eerst even teruggrijpen naar de Romeinse god Janus. Als god van het begin en het einde werd deze afgebeeld met een dubbel hoofd. In de achttiende eeuw wordt dit symbool voor het eerst aangebracht in het voetstuk. Op het einde van de negentiende eeuw verhuist hij naar de top van de kroon waar hij nu nog steeds beide kanten uitkijkt.

Belangrijker zijn echter de kroon en de schildhouders of tenanten. Hiervoor fungeren twee griffioenen, een fabeldier met het lichaam van een gevleugelde leeuw en de kop van een adelaar. Beide fier met de staart omhoog. De kroon is koninklijk en gesloten, wat wijst op de volledige onafhankelijkheid van de stad.

Dat verandert echter na het Congres van Wenen. De stad verliest haar soevereiniteit bij de opslorping in het koninkrijk Piemonte-Sardinië als bufferstaat tegen Frankrijk. De hoofdstad wordt Turijn. En dat heeft zo zijn gevolgen voor de symbolen die rond het wapenschild waren opgesteld.

De Koninklijke kroon is uit den boze, meer zelfs, Genua kan niet meer terugvallen op haar hertogelijk statuut van vroeger, want dan zou ze zich boven Turijn stellen. De kroon wordt ‘doodgewoon’ grafelijk. Maar daarmee is de vernedering nog niet totaal. De staart van beide griffioenen wordt naar beneden gebracht. De stad wordt als het ware ‘met de staart tussen de benen’ wandelen gestuurd.

Na de eenmaking van Italië komt stap voor stap de opwaardering van het wapenschild, en van de stad. In 1897 mag de kroon van de hertog opnieuw boven het wapen worden aangebracht en in 2000 komen de staarten van de fabeldieren opnieuw iets meet de hoogte in.’

Lees veel meer van dit soort innemende Italiaanse verhalen in

Innemend Italië | Marc Vandenbon | ISBN 9789073322257 | € 22,50 | uitgeverij Pinguin Productions

Zie voor meer informatie en voorproefjes in beeld de website www.innemenditalie.be. Via deze website kun je het boek ook bestellen.