Vroegboekkorting bij hu openair villages & campings

In de marge – Elena Ferrante onthult de oorsprong van haar schrijverschap

In de marge is een onmisbaar boek voor alle Ferrante-fans. In vier treffende essays geeft Elena Ferrante ons een zeldzaam inkijkje in haar schrijversleven en de oorsprong van haar literaire scheppingsdrang.

Het is een openhartig boek over avonturen in de literatuur, zowel binnen als buiten de marge, geschreven zoals alleen Elena Ferrante dat kan, met haar compromisloze vermogen om tot de essentie te gaan.

Ferrante vertelt over de auteurs die haar hebben beïnvloed, de obstakels die ze moest overwinnen, en hoe ze gevormd werd als lezer en schrijver. Ze schrijft over de gevaren van ‘slechte taal’ en hoe taal lange tijd vrouwen buitensloot.

Lees alvast een fragment uit In de marge

In november 2021 bracht actrice Manuela Mandracchia, als plaatsvervanger van Elena Ferrante, de eerste drie teksten uit deze bundel ten tonele in het Teatro Arena del Sole.

‘Onlangs wilde Cecilia – speciaal voor u noem ik haar zo – mij laten zien hoe goed ze haar naam kon schrijven. Ik heb haar een pen gegeven en een vel papier van de stapel die ik voor mijn printer gebruik en zij beval: ‘Kijk!’

Daarna heeft ze in opperste concentratie, haar ogen samengeknepen alsof er gevaar dreigde, één voor één, in drukletters ‘Cecilia’ geschreven. Ik was verheugd, maar ook een beetje gespannen. Soms dacht ik: nu ga ik haar helpen, stuur ik haar hand; ik wilde graag dat ze geen fouten maakte.

Uiteindelijk heeft ze het helemaal alleen gedaan. Het is geen moment bij haar opgekomen om boven aan de bladzijde te beginnen. Nu eens ging ze de hoogte in, dan weer naar beneden, en alle medeklinkers en klinkers kregen willekeurige afmetingen, een grote, een kleine, een middelmatige, terwijl ze tussen de afzonderlijke tekens flinke ruimtes liet. Ten slotte keerde ze zich naar me toe en met een dringende behoefte om geprezen te worden, riep ze, bijna schreeuwend: ‘Heb je het gezien?’

Natuurlijk heb ik haar geroemd – heel nadrukkelijk – maar met een licht gevoel van onbehagen. Waarom die angst dat ze het verkeerd zou doen? Waarom die drang van mij om haar hand te sturen? Ik heb er dezer dagen over nagedacht. Heel wat decennia geleden heb ik ongetwijfeld op dezelfde onregelmatige manier geschreven, op een of ander los blaadje, met dezelfde concentratie, dezelfde spanning, dezelfde behoefte aan complimenten.

Maar in alle eerlijkheid moet ik zeggen dat ik daar geen enkele herinnering aan heb. Mijn eerste herinneringen aan het schrijven hebben te maken met de schriften van de lagere school. Ze hadden – ik weet niet of dat nu nog zo is – zwarte, horizontale lijnen, zo getrokken dat ze ruimtes van verschillende maat afbakenden.

De verdeling van de ruimtes veranderde van de eerste klas tot de vijfde. Als je je hand had geoefend en had geleerd kleine, ronde letters en letters die omhoogschoten of naar beneden gleden in het gareel te houden, ging je over, en de horizontale segmenten die het blad doorsneden, werden van jaar tot jaar minder, tot er, in de vijfde klas, maar één lijn over was.

Je was inmiddels groot – je was aan het lagereschooltraject begonnen toen je zes was en nu was je tien – en je was groot omdat jouw handschrift ordelijk over de bladzijde stroomde.

Stroomde, maar waarheen? Wel, niet alleen de zwarte, horizontale lijnen gaven grenzen aan de witte bladzijde, maar ook twee verticale rode lijnen, een links en een rechts. Schrijven was je binnen die lijnen bewegen en die lijnen – dat herinner ik me heel duidelijk – waren een kwelling voor mij. Ze waren daar speciaal om, ook met hun kleur, aan te geven dat je, als je niet binnen die strakgespannen draden bleef, gestraft werd.

Maar al schrijvende lette ik al snel niet op en terwijl ik bijna altijd de linkerkantlijn respecteerde, eindigde ik vaak voorbij die van rechts, óf om het woord af te schrijven, óf omdat ik op een punt was aangekomen waarop het moeilijk bleek het in lettergrepen te verdelen en weer vooraan te beginnen zonder buiten de lijntjes te gaan.

Ik ben zo vaak gestraft dat mijn gevoel voor grenzen deel van mijzelf is geworden en als ik met de hand schrijf, voel ik de dreiging van die verticale rode draad, ook al is die er allang niet meer op het papier dat ik gebruik.

Dus, wat te zeggen? Vandaag de dag vermoed ik dat mijn handschrift, laten we het à la Cecilia noemen, in of onder het handschrift van die schriften terecht is gekomen. Ik herinner het me niet, en toch moet het daar zijn, uiteindelijk getraind in het binnen de lijntjes en kantlijnen blijven.

Waarschijnlijk komt uit die eerste inspanning nog steeds het gevoel van trotse overwinning voort dat mij telkens vervult als iets duisters ineens van onzichtbaar als het was, dankzij een eerste reeks van tekens op het papier of op het computerscherm, zichtbaar wordt.

Het is een voorlopige, alfabetische combinatie, vast en zeker onnauwkeurig, maar intussen heb ik het onder ogen, heel dicht bij de eerste impulsen van mijn hersenen en toch hier, erbuiten, al op afstand.

Dat dit gebeurt is voor mij, altijd weer, van een dergelijke kinderlijke magie dat ja, als ik de energie ervan grafisch moest symboliseren, ik mijn toevlucht zou nemen tot de onregelmatigheid waarmee Cecilia haar naam schreef en verlangde dat ik naar haar keek en haar enthousiast in die letters zag en herkende.

Al sinds mijn vroege puberteit spelen in mijn zucht om te schrijven waarschijnlijk zowel de dreiging van die rode lijnen een rol – ik heb een uiterst regelmatig handschrift, en ook wanneer ik de computer gebruik, ga ik na een paar regels meteen naar ‘uitlijnen’ en klik op het icoontje dat er dezelfde breedte aan geeft – alsook het verlangen en de angst eroverheen te gaan.

Meer in het algemeen, ik geloof dat het gevoel dat ik van het schrijven heb – en ook alle moeilijkheden die ik achter me aan sleep – te maken heeft met de voldoening die het geeft als ik mooi binnen de lijnen blijf en tegelijkertijd met een indruk van verlies, van verspilling als ik daarin slaag.’

Lees verder in

In de marge | Elena Ferrante | vertaald door Marieke van Laake | ISBN 9789028452442 | € 20,- | uitgeverij Wereldbibliotheek | bestel In de marge bij je lokale boekhandel of via deze link bij.bol.com

Download de gratis Ciao tutti app voor nog meer tips

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *