Vroegboekkorting bij hu openair villages & campings

Feest in het oude Rome – geschenken voor de Saturnalia

‘Dit is gestuurd uit Caesars kelders
door de zoete druivenoogst
die zich met fierheid kan beroemen
op de berg van Julus.’

We smulden van de wijn, de oesters, de kapoenen en de lijsters die bij de oude Romeinen op tafel kwamen, dankzij de feestelijke gedichtjes in Feest in het oude Romeeen prachtig boek om je helemaal onder te dompelen in Romeinse feestelijkheden rondom de Saturnalia.

Het jaarlijkse feest van de Saturnalia was een echt Romeins winterfeest, dat zich wel laat vergelijken met ons kerstfeest. Een belangrijk onderdeel van dit feest zijn de cadeautjes die men elkaar geeft, zoals we kunnen lezen in de gedichten van Martialis (uit de eerste eeuw na Christus). Zijn poëzie schetst als het ware een tableau-vivant van de Romeinse wereld in feeststemming.

In honderden epigrammen krijg je als lezer beeld bij de etenswaren en drankjes die werden geserveerd, bij de dagelijkse gebruiksvoorwerpen en kleding. Daarbij ligt de nadruk op het gewone leven, met dichtregels over een pennendoos of een bezem.

Hier en daar dicht Martialis echter ook over peperduur meubilair, ivoren slagtanden, bekers met edelstenen of een complete set jonge komedieacteurs. Hij schrijft over literaire werken, over een vogelvanger en een banketbakker, in een feestelijk ritme dat ons doet dromen over lang vervlogen feesten en banketten.

mozaïek uit Villa Romana del Tellaro (Noto, Sicilië)

We delen een fragment en vervolgens ook een paar van de poëtische pareltjes uit de ‘pen’ van Martialis: ‘De jaarlijks terugkerende Saturnalia waren een echt winterfeest, dat zich wel laat vergelijken met het Nederlandse Sinterklaas en Kerstmis. Een oeroud Romeins decemberfeest met religieuze wortels. Zoals de naam al aanduidt, was het verbonden met de god Saturnus, de vader van Jupiter.

In de oudste tijd duurde het feest een dag, maar al in de Republikeinse periode werd dat verlengd tot drie, en onder keizer Caligula (een jaar of veertig vóór Martialis) zelfs tot vijf dagen (17 tot 21 december).

Er werd een groot offerfeest gehouden bij de Saturnustempel, waarbij senatoren hun toga omruilden voor speciale feestkledij. Ook de scholen gingen dicht en op grote schaal vonden er privéfeestelijkheden plaats. Er heerste een sfeer van ontspanning en ontremming, en zelfs algehele omdraaiing van sociale normen.

Zo was het gebruikelijk dat slaven het in huis tijdelijk voor het zeggen kregen en niet gestraft konden worden. Pas aan het einde van het feest werd de normale orde hersteld.’

fresco’s uit Pompeï

Het ging echter niet alleen om eten en feest vieren. ‘Een belangrijk onderdeel van het Saturnalia-feest waren de cadeautjes die men elkaar gaf. Dat gebeurde niet op basis van gelijkheid, integendeel, bij de Saturnalia werd juist het Romeinse ‘systeem’ van sociale ongelijkheid goed zichtbaar.

Rijke patroni gaven kostbare presentjes aan hun clientes (die vervolgens onderling gretig de waarde ervan vergeleken), terwijl arme clientes hooguit eenvoudige, goedkope dingen konden weggeven.

Cadeautjes konden persoonlijk worden gegeven of opgestuurd, maar er was ook sprake van ‘meeneemgeschenken’. Het idee daar was dat gasten aan een rijk banket spullen uit de eetzaal mochten meenemen naar huis. Dat kunnen concrete geschenken zijn geweest, ofwel een soort tegoedbonnen met wisselende waarde.’

fresco uit Villa di Poppeae (Oplontis)

Naast lekkernijen als citroen, asperges, lijsters, vijgen, dadels en honing schrijft Martialis ook over deze presentjes. Over een speelbord dicht hij:

‘Bovenop wordt graag met stenen
tweemaal zes gescoord, terwijl
vanonder witte stukken sterven
tussen dubbele zwarte.’

Een gouden haarpin wordt vergezeld van het volgende vers:

‘Laat je flonkerende zijde
niet door vochtig haar bevlekken:
zet je lokken vast en bind ze
op met deze pin.’

Bij een vliegenmepper van pauwveren tekende Martialis op:

‘Dit belemmert vieze vliegen
om te likken aan jouw lunch.
Maar eerst was het de fiere staart
van een speciale vogel.’

mozaïek uit het Musée national du Bardo (Tunis)

Als de pauw ter tafel komt, heft Martialis een vermanend vingertje:

‘Vol verbazing kijk je, steeds
als hij zijn schittervleugels spreidt,
en hem kun jij dan, bruut, bezorgen
bij een wrede kok?’

Geniet van alle gedichtjes, over houtduiven en flamingo’s, hazelmuizen en zee-egels, herdersfluiten en dikke wollen dekens in

Feest in het oude Rome – geschenken voor de Saturnaliën | Martialis | ISBN 9789056156633 | € 17,50 | uitgeverij Noordboek | bestel Feest in het oude Rome via deze link bij bol.com

De verzen van Martialis zijn met gevoel voor stijl en humor vertaald door Vincent Hunink, latinist aan de Radboud Universiteit Nijmegen, die de teksten ook heeft voorzien van een toelichting. Historicus Jona Lendering koos er foto’s bij.

Download de gratis Ciao tutti app voor nog meer tips

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *