Bestel Saskia's roman Het perfecte recept

Il caffè sospeso – een sympathiek kopje koffie

In Napels bestaat al sinds jaar en dag de traditie van de caffè sospeso: koffie in de wacht. Als je één caffè bestelt, kun je twee kopjes koffie afrekenen. Het tweede kopje, de sospeso, kan dan later op de dag door een Napolitaan die zich geen kopje koffie kan veroorloven, worden gedronken.

De traditie is ontstaan in de crisisjaren na de Tweede Wereldoorlog. Kun je je voorstellen hoe gelukkig iemand toen kon worden van de woorden: wil jij een kopje koffie? Dat de caffè sospeso levens heeft veranderd, blijkt ook uit de naar de traditie vernoemde documentaire, te zien op Netflix.

Hoewel de traditie van de caffè sospeso vandaag de dag lang niet meer door iedere Napolitaan in ere wordt gehouden, is het voor toeristen erg leuk om te zien hoe op de bestelling van een gewone koffie en een caffè sospeso wordt gereageerd. Wedden dat een caffè sospeso bij iedereen in de smaak valt?

In 2015 leek de traditie ook Nederland en België te veroveren. Wim Labie en Luc Balcer richtten de Facebookpagina Uitgestelde koffie op en het aantal opgestoken duimpjes was na nog geen week aanzienlijk hoog.

De traditie werd overigens ook meteen uitgebreid: behalve een kopje koffie kunnen ook andere drankjes en zelfs maaltijden volgens hetzelfde principe aangekocht worden. Helaas lijkt de traditie van caffè sospeso bij ons niet écht aan te slaan… Hebben jullie ervaring met caffè sospeso in eigen land?

Saskia: ‘Van de meeste barista’s in Napels begreep ik dat de caffè sospeso ook daar steeds minder wordt aangeboden (en geaccepteerd – de Napolitanen betalen liever hun eigen koffie!).

Aangezien ik daar licht teleurgesteld op reageerde (ik vind het namelijk een erg sympathieke gewoonte), raadde de eigenaar van het barretje waar ik dagelijks mijn eerste cappuccino dronk me het boek Il caffè sospeso van Luciano de Crescenzo aan.

Deze Italiaanse schrijver, acteur en regisseur heeft een enorme passie voor filosofie en voor zijn geboortestad Napels. Il caffè sospeso bevat allerhande artikelen, beschouwingen en anekdotes die De Crescenzo tussen 1977 en 2007 heeft geschreven voor verschillende dagbladen en tijdschriften.

Een manier om vriendschap te sluiten

Met Il caffè sospeso biedt De Crescenzo de lezer een dagelijkse wijsheid in kleine slokjes, zoals hij het zelf zo mooi uitdrukt. Net zoals een espresso de geest stimuleert, wil De Crescenzo de lezer met zijn stukjes aan het denken zetten. Zoals hij in het voorwoord schrijft:

‘Een kopje koffie in Napels is iets heel anders dan een kopje koffie in Milaan. Een Napolitaans kopje koffie mag dan misschien slechts een minieme hoeveelheid lijken, het creëert wel altijd een maximale smaakbeleving. Probeer het maar uit als je me niet gelooft.

Bovenal is koffie in Napels niet alleen een donkere vloeistof; het is een manier om vriendschap te sluiten. Laten we veronderstellen dat je op een dag een vriend tegenkomt in het centrum van Napels, op het Piazza dei Martiri bijvoorbeeld. Het minste dat je van deze vriend mag verwachten is dat hij je uitnodigt ergens een kop koffie te gaan drinken. Dit staat voor een Napolitaan gelijk aan heel vriendelijk gedag zeggen.’

De hoofdstukken die volgen hebben precies hetzelfde effect als een klein slokje koffie uit Napels: ze zijn kort, maar zeer smaakvol en ze stijgen direct op naar je hersenen om die even op een gezonde manier bezig te houden.

Om de proef op de som te nemen een klein stukje wijsheid voor bij de eerste kop koffie van vandaag. In de woorden die De Crescenzo zelf optekende, en waarin hij zo mooi zegt: ‘espresso is niet alleen maar een donkere vloeistof, maar ook een manier om vriendschap te sluiten’.

Zijn tekst in het Italiaans (ook voor mensen die een paar woorden Italiaans spreken redelijk goed te volgen):

‘A Napoli, una volta, c’era una bella abitudine: quando una persona stava su di giri e prendeva un caffè al bar, invece di uno ne pagava due. Il secondo lo riservava al cliente che veniva subito dopo. Detto con altre parole, era un caffè offerto all’umanità. Poi, di tanto in tanto, c’era qualcuno che si affacciava alla porta del bar e chiedeva se c’era un ‘sospeso’.

Tutto questo era dovuto al fatto che erano più i clienti poveri che quelli ricchi. Oggi purtroppo non solo non esiste più chi paga un ‘sospeso’ ma nemmeno chi è disposto ad accettarlo. Un giorno ho conosciuto un brav’uomo, bisognoso di fare amicizie, che di ‘sospeso’ ne pagava addirittura cinque.

È per questo che chiedere un allineamento dei prezzi del caffè in Italia, a mio avviso, sarebbe un errore. Il caffè non è uguale a ogni latitudine: in primo luogo èdiero come sapre, poi come quantità (un caffè del Nord, misurato in centilitri, è almeno il doppio di un caffè del Sud) e infine, come funzione.

Quando al di sopra della Linea Gotica si è giù di corda ci si aiuta con un grappino, a Napoli, invece, con un caffè, e per raggiungere il livello desiderato, credetemi, ce ne voglione almeno tre, e di quelli buoni. Ma tre caffè al giorno costano quello che costano. Forse ce le dovrebbe passare la mutua.

Il caffè di Napoli è diverso da quello di Milano. È minimo come quantità e massimo come sapore. Provare per credere. E soprattutto non è solo un liquido scuro ma, come accennato, un mezzo per fare amicizia. Supponiamo che un giorno incontriate un amico a Napoli, in Piazza dei Martiri. Il minimo che vi dovete aspettare è che vi dica: ‘Prendiamo un caffè’. Il che dalle mie parti equivale a dire ‘buon giorno’.

Ora, però, paragoniamo il caffè di Napoli al caffè di Milano, se non, addirittura, a quello di Monaco di Baviera. Mentre quello tedesco scende, quello di Napoli sale e va a sistemarsi nelle vicinanze del cervello. Non a caso è poco più di un sorso.

Questi capitoli che seguono sono come piccoli sorso di caffè napoletano: brevi, gustosi, ma capaci di salire nelle vicinanze del cervello e fargli un po’ di sano solletico.’

Il Giorno del Caffè Sospeso

Om de traditie in Napels te behouden, is 10 december uitgeroepen tot Il Giorno del Caffè Sospeso. Alle koffiebars en cafeetjes in Italië worden opgeroepen om dit oude gebruik weer in ere te herstellen. Het bekende Caffè Gambrinius (geopend in 1860) is een van de plekken in Napels waar men de caffè sospeso van harte probeert te behouden.

Wil jij deze traditie in ere houden en meer doen dan twee kopjes koffie bestellen, koop dan ook het e-book La rete del Caffè Sospeso – cultura liquida per svegliarci tutti – een stukje vloeibare cultuur om iedereen wakker te maken.

In dit boekje vind je 95 pagina’s over iedereen die de caffè sospeso een warm hart toedraagt, plus de veertig adressen van koffiebarretjes in Italië waar je met open armen wordt ontvangen als je een caffè sospeso bestelt.

Ontdek de leukste routes in Italiaanse steden!

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *