Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
Van 11 februari tot en met 4 juni 2023 is in het Centraal Museum in Utrecht de expositie De Bentvueghels – een berucht kunstgenootschap in Rome te zien.
Het is de allereerste keer dat de Bentvueghels zo prachtig in de schijnwerpers van een Nederlands museum staan. Meer dan honderd kunstwerken, waaronder uitzonderlijke bruiklenen uit openbare en particuliere collecties, geven inzicht in het leven van deze bijzondere groep kunstenaars, een broederschap van jonge mannen die hielden van feestvieren en grappen maken, maar die voor alles kunstenaar waren.
In deze blog vertellen we je meer over de expositie, het schitterende boek dat bij de tentoonstelling is verschenen en onze wandeling waarmee je in Rome in de voetsporen van de Bentvueghels kunt treden.
Zelfportret met hekserij-attributen | Pieter van Laer | ca. 1635
The Leiden Collection, New York
Wie waren die Bentvueghels?
Rond 1620 verenigde een groep kunstenaars uit de Nederlanden zich in Rome in een broederschap. Ze noemden zichzelf de Bentvueghels. De leden zagen zichzelf namelijk als een ‘bende vogels’ die zich niet liet leiden door geldende regels en conventies.
Bent Vueghels | Jan Asselijn | 1635-1642
bpk / Kupferstichkabinett, SMB / Jörg P. Anders
Ze kwamen samen om te tekenen en te schilderen, maar ook om met elkaar te feesten. De gezamenlijke herkomst, taal en gewoonten zorgden voor verbinding in een stad die zo anders was dan de Nederlandse kunstenaars gewend waren.
De Bentvueghels gedroegen zich vaak als jonge studenten. Ze brachten offers aan Bacchus en er was een soort ontgroeningsritueel, dat werd gevolgd door een inhuldiging. Het nieuwe Bentlid werd vervolgens ‘gedoopt’ met een Bentnaam die de andere leden bedachten.
Inwijding van een nieuw lid van de Bentvueghels te Rome | Willem Doudijns | ca. 1660
Rijksmuseum Amsterdam
Bentbijnamen – van Almanack tot De gouden ezel
De namen werden gekozen vanwege gedrag, karakter of artistieke kwaliteiten. Sommige aliassen verwijzen naar mythologische helden, goden of dieren. Zo noemde men Cornelis van Utrecht ‘Satier’, Wouter Crabeth ‘Almanack’, Tyman van den Emster ‘Botterkul’ en Peter van Leiden ‘Ram’.
De Bentvueghels namen elkaar ook graag op de hak. Zo werd kunstenaar Johan Teyler na zijn inhuldiging ‘Ezel’ genoemd. Toen hij bezwaar maakte, doopte de Bent hem om tot ‘De gouden ezel’.
Italiaanse landschappen en stadsgezichten
De tentoonstelling omvat ruim honderd kunstwerken die inzicht geven in het leven en de kunstenaarspraktijk van de Bentvueghels. Naast voorstellingen van hun feesten en ontgroeningsrituelen, zijn er ook veel werken van de Bentbroeders zelf te zien.
Buiten tekenen was belangrijk voor de kunstenaars. Ze tekenden bouw- en beeldhouwwerken van de klassieke oudheid na, maar er zijn ook veel stadsgezichten en landschapstekeningen bewaard gebleven.
De studie van de kunst in Rome | Anton Goubau | 1662
Collectie KMSKA – Vlaamse Gemeenschap | foto: Hugo Maertens
Landschap met jagers | Pieter van Laer | 1640
Mauritshuis Den Haag
Tijdens de expositie bewonder je prachtige Italiaanse landschappen van onder anderen Jan Both, Cornelis van Poelenburch en Jan Baptist Weenix.
Capriccio met Romeinse ruïnes, sculpturen en een haven | Bartholomeus Breenbergh | 1650
© Carmen Thyssen Collection Madrid en Museo Nacional Thyssen-Bornemisza Madrid
Bambocciate en portretten van Bentvueghels
Het Centraal Museum toont ook Bambocciate, een nieuw genre tekeningen en schilderijen waarin het Romeinse leven centraal staat. Deze werken waren tot ergernis van de verheven Accademia di San Luca (het Sint-Lucasgilde) zeer populair in Rome.
Bekende Nederlandse Bamboccianten zijn Pieter van Laer en Jan Miel. Naast Bambocciate en landschappen, omvat de tentoonstelling historie- en genrestukken, mythologische voorstellingen, portretten en stillevens van en over de Bentvueghels. Zo is er een portret van Bentlid Jan Asselijn te zien, gemaakt door Rembrandt.
De schilder Jan Asselijn | Rembrandt van Rijn | ca. 1647
Rijksmuseum Amsterdam
Praktische informatie De Bentvueghels
De tentoonstelling De Bentvueghels – een berucht kunstgenootschap in Rome is van 11 februari tot en met 4 juni 2023 te zien in het Centraal Museum (Agnietenstraat 1) in Utrecht.
Het museum is van dinsdag tot en met zondag geopend van 11.00 tot 17.00 uur. Tickets kun je alvast online bestellen via deze link.
Een kleurrijk boek over de Bentvueghels
Bij de tentoonstelling verschijnt het boek De Bentvueghels – een berucht kunstgenootschap in Rome 1620-1720 van de conservator van de tentoonstelling, Liesbeth M. Helmus. Prachtig als aandenken aan de expositie maar ook en vooral een unieke manier om thuis naar het Rome van de Bentvueghels te reizen.
Het is namelijk geen klassieke catalogus maar een meeslepend verhaal over hoe de Nederlandse kunstenaars hun vleugels uitsloegen op een plek waar wij ons ook altijd zo vrij, zo geïnspireerd, zo gelukkig voelen.
Dankzij de prachtige beschrijvingen – waarbij ook mooi is geput uit reisgidsen uit de tijd voor / van de Bentvueghels – wil je zo je koffers pakken om het Rome te aanschouwen dat de kunstenaars mochten ontdekken.
Twee korte fragmenten uit De Bentvueghels
‘Goltzius […] vertrok in de herfst van 1590, en hoe verder hij van huis geraakte, hoe beter het met hem ging. Hij reisde vanuit Amsterdam per boot naar Hamburg, en van daaruit verder over land via München naar Venetië, Bologna en Florence, om uiteindelijk op 10 januari 1591 in Rome aan te komen.
Van Mander schrijft hoe Goltzius na zijn aankomst in Rome bijna zijn hoofd verloor, zo gegrepen en in de war was hij door de prachtige kunstwerken. Hij ging, alsof hij nog een leerling was, onafgebroken en vlijtig de meest bijzondere klassieke kunstwerken natekenen.
De omstandigheden waren verre van ideaal. De stad werd al maanden geteisterd door hongersnood en pest. Overal in de straten lagen mensen te sterven, ook op verschillende plaatsen waar Goltzius bezig was met het kopiëren van antieke beelden. Rome stonk, maar zelfs zijn scherpe reukzin weerhield hem er niet van om door te blijven werken.’
[…]‘Toerisme was ook toen al een reden voor een bezoek aan Rome en een belangrijke bron van inkomsten voor de professionele gidsen, antiquari, die hun klanten tijdens rondleidingen langs de belangrijkste monumenten van informatie voorzagen.
Het platteland was niet alleen op het Forum Romanum de stad binnengedrongen. Ossen dronken uit de fontein bij de Boog van Titus en vee scharrelde ook rond op het Piazza del Popolo, zoals te zien is op het schilderij van de Amsterdamse schilder Hendrick Mommers (1619-1693), die door de Bentvueghels Slempop werd genoemd. Dit was het plein waar de reizigers vanuit het noorden van Europa de stad binnenkwamen.’
Lees en reis mee in
De Bentvueghels – een berucht kunstgenootschap in Rome 1620-1720 | Liesbeth M. Helmus | ISBN 9789000366576 | € 27,99 | Uitgeverij Uniekboek Spectrum | koop De Bentvueghels in de museumwinkel, bij je lokale boekhandel of bestel het via deze link bij bol.com
Ontdek het Rome van de Bentvueghels
Wil je in de voetsporen treden van de Nederlandse kunstenaars in Rome? In onze stadswandeling nemen we je mee naar het Rome in de tijd van de Bentvueghels, gezien door hun ogen.
Hoe kwamen ze in Rome aan? Wat voor stad troffen ze aan? Waar woonden ze, waar vierden ze het leven en waar kun je hun kunstwerken nog zien?
Dompel je onder in het Nederlandse erfgoed in Rome en sta oog in oog met de kunstenaars op plekken die iets buiten de gebaande paden liggen.
Download Het Rome van de Bentvueghels
Deze Ciao tutti City Walk is een digitale uitgave. Na bestelling ontvang je zowel op de website als in je e-mail, een link om de Ciao tutti Special te downloaden in pdf-formaat. Je kunt ‘m vervolgens opslaan en op meerdere apparaten (pc, laptop, tablet en smartphone) raadplegen.
