Vrolijke noten bij de abdij van Pomposa

Na een bezoek aan Comacchio, voor een tochtje langs flamingo’s en Slow Food-paling, rijden we naar de muzikaalste abdij van Italië: de Benedictijner Abbazia di Pomposa in Codigoro.

De klokkentoren van de Abbazia di Pomposa

Als een soort van vuurtoren lijkt de opvallende campanile, klokkentoren, over de Podelta te waken. Hij is maar liefst achtenveertig meter hoog en bestaat uit negen verdiepingen, met steeds meer en bredere ramen naarmate je de hoogte in gaat.

De klokkentoren is in 1063 ontworpen door architect Deusdedit (what’s in a name?), die op een plaquette aan de westzijde van de campanile herinnerd wordt. Hier en daar zie je ook ingemetselde keramieken schaaltjes, afkomstig uit verschillende landen rondom de Middellandse Zee.

Een van de rijkste abdijen van heel Italië

De abdij werd in de vijfde of zesde eeuw gesticht, op het Insula Pomposia, een bosrijk eiland omringd door twee rivieren en beschermd door de zee.

Na het jaar 1000 begint een periode van grote bloei en wordt het een van de rijkste abdijen van heel Italië, met dank aan abt San Guido. De monniken van deze abbazia legden onder zijn leiding grote stukken van de moerassen, die zich hier aanvankelijk bevonden, droog.

Helaas brak er in de twaalfde eeuw een dam door en liep het hele grondgebied van de abdij onder water. Er brak malaria uit en de meeste monniken moesten de abdij noodgedwongen verlaten.

Er bleef slechts een klein aantal geestelijken achter; alle anderen trokken naar Ferrara, waar ze een Benedictijner klooster stichtten. In 1654 vertrokken ook de laatst overgebleven monniken, waarna een periode van verval volgde.

Gelukkig heeft men sinds 1912 gewerkt aan een restauratie van de abdij, zodat je nu een beetje een idee krijgt hoe grandioos het complex moet zijn geweest, met de talloze fresco’s en mozaïeken.

Basilica di Santa Maria

In de basiliek van de Abbazia di Pomposa, de Basilica di Santa Maria, bewonder je een van de mooiste frescocycli van Emilia-Romagna, geïnspireerd op de schilderingen van Giotto, en een prachtige mozaïekvloer van marmer, die is gelegd tussen de zesde en twaalfde eeuw. Vandaar dat de stijl niet eenduidig is, maar dat doet niets af aan de schoonheid van de vloer. Onder je voeten zie je geometrische elementen, concentrische cirkels, planten en dieren.

In de apsis schittert het fresco Cristo in gloria circondato da angeli, Santi e dalla Vergine, van de hand van Vitale da Bologna, die het in 1351 voltooide. Daaronder zie je evangelisten, de kerkgeleerden en verhalen uit het leven van Sant’Eustachio.

Ook de wanden van het centrale schip zijn bedekt met fresco’s, met verhalen uit het Oude en Nieuwe Testament. Hier waren vooral schilders uit Bologna aan het werk. Daaronder zie je, tussen de bogen, scènes uit de Openbaring van Johannes. Aan de binnenzijde van de voorgevel schittert het Laatste Oordeel.

De mooiste ruimtes van de abdij

Na een bezoek aan de basilica moet je zeker even via de kloostergang (chiostro) naar de Sala del Capitolo wandelen, met veertiende-eeuwse fresco’s, waaronder de scène van de kruisiging en portretten van de heilige Benedictus (de stichter van de Benedictijner orde) en San Guido, de abt van Pomposa.

Ook de Sala del Refetterio, de refter (eetzaal) van de abdij, omvat veel mooie fresco’s, met natuurlijk een Laatste Avondmaal, maar ook Johannes de Doper en het wonder van San Guido, waar je de abt water in wijn ziet veranderen in aanwezigheid van Gebeardo, de toenmalige aartsbisschop van Ravenna.

De uitvinder van de moderne muzieknoten

Leuk om te weten: Guido d’Arezzo, die ooit bij de monniken van de abdij van Pomposa verbleef, is degene die het moderne notenschrift heeft bedacht. Hij gaf de noten de namen van de eerste lettergrepen van de verzen uit het eerste stukje van Lofzang van Johannes.

Deze tekst was uiteraard opgesteld in het Latijn, waardoor de zeven noten genoteerd werden als ut, re, mi, fa, sol en la. Later werd de eerste noot, ut, vervangen door do, de rest bleef zoals Guido d’Arezzo het ooit heeft opgetekend.

Praktische informatie voor een bezoek aan de Abbazia di Pomposa

De Abbazia di Pomposa is van dinsdag tot en met zondag geopend van 8.30 tot 19.30 uur (laatste toegang om 18.45 uur). Zondag tussen 11.00 en 12.00 uur kun je de kerk echter niet bezoeken, vanwege de heilige mis.

Een toegangskaartje kost € 5,-. Kinderen tot achttien jaar hebben gratis toegang; jongeren tussen de achttien en vijfentwintig jaar betalen slechts € 3,-. Op de eerste zondag van de maand is de toegang voor iedereen gratis.