Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
Het Stedelijk Museum in Den Bosch is tot en met 11 juni 2017 het thuis van bijzonder Italiaans design, met dank aan de tentoonstelling De laatste avant-garde. Radicaal design in Italië in 1966-1988. Tijdens dit eerste Nederlandse overzicht van een revolutionaire generatie ontwerpers, word je getrakteerd op architectonische experimenten, woonideeën en speelse vormgeving uit het land van de bakermat van het design.
Gruppo Strum, zitelement Pratone, ontwerp 1966
foto © Gufram
In Italië werd in de periode 1966 tot 1988 door een groep jonge vormgevers volop geëxperimenteerd met nieuwe vormen voor een nieuwe maatschappij. Groepen als Archizoom, Superstudio, Alchimia en Memphis en ontwerpers als Andrea Branzi, Ettore Sottsass en Matteo Thun ontwikkelden een radicale, nieuwe visie op vormgeving én op de maatschappij. Hun ontwerpen waren opzienbarend en nog altijd dienen ze als inspiratiebron voor hedendaagse vormgevers en architecten, zoals je op de tentoonstelling mooi kunt zien.
Van de prachtige lampen van Ennio Lucini tot de wonderlijke theepotten van Ettore Sottsass en de comfortabele stoelen van Gaetano Pesce, De laatste avant-garde. Radicaal design in Italië 1966-1988 staat garant voor een overdosis kleur en inspiratie.
Gaetano Pesce, Donna, C&B Italia, 1969
foto © Erik & Petra Hesmerg
Ettore Sottsass, schaal Camomilla, 1972 & theepotten uit de serie Indian Memory, 1972
foto © Erik & Petra Hesmerg
Voor het eerst in Nederland brengt het Stedelijk Museum Den Bosch de ideeën en het design van de laatste Italiaanse avant-garde in een overzichtstentoonstelling bijeen. Het is ook de eerste expositie die de nieuwe museumdirecteur, Timo de Rijk, maakt voor het museum.
Om zich meer te onderscheiden van andere Nederlandse musea, concentreert de voormalig hoogleraar designgeschiedenis de presentatie van het museum nu volledig op design. Samen met musea in Gent en Groningen is het Stedelijk Museum in Den Bosch nu een van de grootste designmusea in heel West-Europa.
Archizoom Associati, Mies stoel voor Poltronova, 1969
foto © Erik & Petra Hesmerg
De Rijk kent de collectie van het Stedelijk Museum in Den Bosch op zijn duimpje. Als jonge student kunstgeschiedenis maakte de expositie Memphis in de jaren tachtig grote indruk op hem. De tentoonstelling droeg dezelfde naam als een club Italiaanse ontwerpers uit de jaren tachtig, die in 1981 door Ettore Sottsass werd opgericht in Milaan.
Memphis daagde het alledaagse design uit en kwam met kleurige ontwerpen die eerder deden denken aan sculpturen dan aan alledaagse gebruiksvoorwerpen. Ook kozen de kunstenaars voor krachtige motieven en speelde geometrie een hoofdrol in de ontwerpen. Het speelse design van Memphis werd internationaal onmiddellijk omarmd en bracht veel geld in het laatje.
Deze ontwerpen gaven in Nederland de aftrap tot het postmodernisme. Het was een eyeopener voor Nederlandse ontwerpers. In Italië markeerde Memphis echter het einde van een ontwikkeling en sloegen ontwerpers weer een andere weg in.
De designers van Memphis zijn vaak onderwerp geweest van grote exposities in Nederlandse musea, maar verbazingwekkend genoeg werd tot nu toe nooit aandacht besteed aan de belangrijke groep ontwerpers die de kunstenaars die waren aangesloten bij Memphis inspireerden.
Ettore Sottsass, Totems, uitvoering Bitossi, 1967
foto © Erik & Petra Hesmerg
Tijd dus voor zo’n inspirerende expositie, vond De Rijk. De laatste avant-garde. Radicaal design in Italië in 1966-1988 laat je kennis maken met de enorme diversiteit van de vormgeving van de Italiaans avant-garde.
Het startschot voor het vernieuwende, radicale Italiaanse design is de geboorte van de architectenbureaus Archizoom en Superstudio, in 1966. Deze ontwerpers reageren op de snel veranderende wereld om hen heen: de technologie bevindt zich in een stroomversnelling, de consumptiecultuur groeit en mensen krijgen meer vrije tijd te besteden.
Het moderne leven heeft behoefte aan nieuwe gebouwen en dus ook aan nieuwe vormen, van luchthavens tot supermarkten en fabrieken. Met hun ontwerpen willen de jonge Italiaanse ontwerpers van de avant-garde de wereld veranderen. Gebouwen moeten open worden; de mens moet er zich vrij en tegelijkertijd thuis voelen.
Er wordt niet langer alleen gekeken naar het functionele ontwerp van gebouwen, ook het verschil tussen goede en slechte smaak wordt belangrijk. De rol van de geschiedenis wordt onderzocht, maar er wordt ook gekeken naar de rol van mobiliteit, technologie en het buitenleven.
Ennio Lucini, lamp Cespugli, Guzzini, 1969
foto © Erik & Petra Hesmerg
De vroege ontwerpen uit de jaren zestig verwijzen duidelijk naar pop art. De ontwerpers maken veel gebruik van nieuwe industriële materialen als plexiglas, spandex, vinyl en schuim. Felle kleuren en wilde vormen laten de ontwerpen soms op het randje van goede smaak balanceren. De ontwerpers van de Italiaanse avant-garde waren wild en lieten deze kant van zichzelf graag zien in hun vernieuwende ontwerpen. Een opvallende keuze, zeker als je de ontwerpen afzet tegen het Nederlandse design uit die tijd, dat zeer sober was.
Na de opheffing van de Memphis-groep in 1988 lijkt het Italiaanse avant-gardedesign een stille dood te sterven, maar niets is minder waar. De vormgeving die door de vooruitkijkende ontwerpers tussen 1966 en 1988 werd gecreëerd, beïnvloedt ook in onze tijd nog steeds vormgevers en architecten. Kijk maar naar het technologisch design van Apple of naar de spraakmakende architectuur van Rem Koolhaas.
De Nederlandse architect wordt geprezen vanwege zijn ontwerpen die spotten met de logica van bouwstructuren en die steeds opnieuw verrassende, nieuwe vormen krijgen aangemeten. Laat de jonge ontwerpers van de Italiaanse avant-garde nu precies hetzelfde hebben gedaan, maar dan bijna vijftig jaar eerder…
De laatste avant-garde. Radicaal design in Italië 1966-1988 is tot en met 11 juni 2017 te zien in het Stedelijk Museum in Den Bosch. Elke zondag is er om 14.00 uur een instaprondleiding. Je kunt je hiervoor aanmelden bij de informatiebalie.
