Politieke posts op de muren van Pompeï

Het was een bewogen week in Italië, met zondag en maandag verkiezingen en een op zijn minst chaotisch te noemen uitslag. Iedereen vraagt zich af of het land wel te regeren valt met deze uitslag – de Italiaanse politieke kopstukken voorop.

We willen jullie vandaag echter geen verslag doen van de huidige politieke situatie (collega Andrea Vreede deed dit al uitstekend en zeer verhelderend). We willen jullie meenemen naar de politieke slogans van lang geleden, vertellen over de vroege voorloper van social media – beide terug te vinden op… de Romeinse muren in Pompeï.

De Finse onderzoekster Eeva-Maria Viitanen ontdekte dat huiseigenaren in Pompeï enige controle uit konden oefenen op degenen die de muren van hun huizen ‘bekladden’ met politieke boodschappen. Tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van het Archaeological Institute of America in Seattle legde ze uit dat er boodschappen in de muren werden gekrast. In sommige gevallen werd er net als tegenwoordig zelfs heuse graffiti op de muren geschilderd, vaak in opdracht van politici die hier ook voor betaalden.

Politiek op de muren van Pompeï
Viitanen is een van de coördinatoren van het Pompeii Project van de Universiteit van Helsinki. In deze hoedanigheid onderzocht ze meer dan duizend politieke boodschappen die zijn teruggevonden op de muren van de huizen in Pompeï. Ze ontdekte dat politieke boodschappen in veertig procent van de gevallen aangebracht waren op de muren van huizen die in handen waren van de rijke families. Kun je je voorstellen dat de rijke Italianen van nu de muren van hun huizen beschikbaar stellen voor een poster van Berlusconi, Bersani, Grillo of Monti?

Viitanens vondst is des te opmerkelijker als je bedenkt dat het aantal huizen van rijke eigenaren aanzienlijk kleiner was dan het aantal winkels, barretjes en de zogenaamde condomini, flatgebouwen waar de armere laag van de bevolking woonde.

De Finse onderzoekster keek ook naar de zichtbaarheid van de politieke advertenties. Hoewel een aankondiging op de muur van een bar wellicht door meer mensen werd gezien, was de kans ook groter dat het oog van veel ongeletterde mensen erop viel. Op de muren van de huizen van de rijken, zo redeneert ze, zouden de advertenties juist worden gezien door het publiek dat de politicus wenste te bereiken: rijk, geletterd, welopgevoed en invloedrijk.

Bijzonder brood of belastingteruggave
De slogans waren vrij simpel, aldus Viitanen. Een kandidaat werd geprezen als ‘een goede man’ of een ‘publieke functie waardig’. Leuk om te weten is dat een van de kandidaten zich laat voorstaan op zijn broodbakkwaliteiten. Stukken origineler dan een brief over belastingteruggave…

Voorloper van Facebook
Viitanen houdt zich overigens niet alleen bezig met politieke graffiti in Pompeï. Ze ontcijfert ook (een deel van) de duizenden boodschappen die de inwoners van Pompeï op de muren kriebelden, als een soort openbaar dagboek van het sociale leven. Quotes van grote schrijvers, dichters en filosofen, begroetingen voor buren, vrienden en kennissen, reclames en aanbiedingen (bekend zijn de fresco’s in de rosse buurt van Pompeï) en verwensingen.

Herkenbaar? Volgens Viitanen wel. Ze vergelijkt de muren van Pompeï dan ook met ons huidige Facebook. Daar gaan we tijdens ons volgende bezoek eens extra op letten. Eens kijken of we de Pompeiaanse equivalent van Facebooks opgestoken duimpje kunnen vinden…

Print dit artikel of sla het op als pdf