Vroegboekkorting bij hu openair villages & campings

De mooiste kerststallen in de Italiaanse kunst

Kerstmis gaat in Italië niet alleen gepaard met veel lichtjes en panettone, maar ook met een presepe, kerststal.

De geboorte van Jezus is door veel Italiaanse kunstenaars prachtig verbeeld. We laten jullie tijdens een virtuele reis door Italië meegenieten van een aantal prachtige kerststallen, van de hand van onder anderen Botticelli, Caravaggio, Da Vinci en Giotto.

Giotto’s kerststal in Assisi

We beginnen onze kerststallentour in Assisi, waar ooit de eerste kerststal zou hebben gestaan. In de San Francesco di Assisi bewonder je een prachtig fresco van de hand van Giotto, met als onderwerp de geboorte van Christus:

In deze blog bewonder je nog meer fresco’s van Giotto’s hand die in de San Francesco te zien zijn.

Giotto’s kerststal in de Cappella Scrovegni

Vanuit Assisi reizen we naar Padova, waar Giotto een prachtige kerststal schilderde in de Cappella Scrovegni:

Op een ander fresco in dezelfde kapel schilderde Giotto de drie wijzen. In deze blog lees je meer over Giotto’s fresco’s in deze schitterende kapel.

Leonardo da Vinci’s drie wijzen

Leonardo da Vinci begon ooit aan een Adorazione dei Magi (Aanbidding der Wijzen), dat tegenwoordig te zien is in de Galleria degli Uffizi in Florence. Hij maakte het werk nooit af; vandaar de sombere kleuren van het geheel.

Da Vinci kreeg de opdracht voor deze scène van de Augustijner monniken, die de drie wijzen in volle bewondering rondom het kindje Jezus wilden zien. Aangezien hij tijdens het werk aan het schilderij naar Milaan afreisde, om daar aan het hof van de Sforza’s te werken, heeft hij het echter nooit voltooid.

Ondanks het feit dat het werk niet af is, is het wel baanbrekend te noemen. Voor het eerst staan de drie wijzen niet achter elkaar, in een soort van rijtje, maar hebben ze zich gelijkwaardig, zelfs symmetrisch, rondom Maria en het pasgeboren kindje geschaard.

Nog meer kerststallen in de Galleria degli Uffizi

In de Galleria degli Uffizi bewonder je ook deze Madonna in adorazione di Gesù Bambino van de uit Parma afkomstige Correggio:

Filippino Lippi’s tedere Adorazione del Bambino:

deze Adorazione dei Magi van Gentile da Fabriano:

en dit schilderij met hetzelfde onderwerp van Ghirlandaio:

Via deze link bewonder je ook de kersttaferelen van Amico Aspertini, Luca Giordano, Jacopo Ligozzi en Filippino Lippi.

Er zijn ook kerstschilderijen van kunstenaars met Nederlands of Vlaams bloed, zoals van Livio Mehus (die werd geboren in het Belgische Oudenaarde), van Hugo van der Goes en dit bijna letterlijk schitterende kersttafereel van de uit Utrecht afkomstige Gerrit Honthorst (die in het Italiaans Gherardo delle Notti wordt genoemd):

Ghirlandaio’s aanbidding der herders

Voor het altaar van de Cappella Sassetti in de Santa Trinità in Florence schilderde Ghirlandaio de aanbidding van de herders:

Ghirlandaio voltooide het werk in 1485, zoals ook te zien is op het kapiteel van de linkerzuil. Je ziet Maria, die vol devotie naar de pasgeboren Jezus kijkt, en Jozef, die daarentegen naar de naderende stoet bezoekers en bewonderaars kijkt. Het kindje Jezus ligt voor een sarcofaag die dienst doet als kribbe. Een interessante keuze, niet in het minst vanwege de spreuk die in het marmer van de sarcofaag is gebeiteld.

Deze spreuk – ENSE CADENS SOLYMO POMPEI FVLVIVS/ AVGVR / NVMEN AIT QUAE ME CONTEG/IT/ VRNA DABIT – wordt toegewezen aan de Romeinse ziener Fulvius. Deze Fulvius voorspelde dat uit de sarcofaag waarin hij werd begraven ooit een god zou worden geboren – geen gekke gedachte van Ghirlandaio dus om deze sarcofaag als kribbe dienst te laten doen.

Helemaal rechts staan de herders, naar wie het schilderij is genoemd. De herder die naar het kindje Jezus wijst, zou niemand minder zijn dan Domenico Ghirlandaio zelf – een prachtig zelfportret. Linksboven zijn nog een paar andere herders en een schaapskudde te zien, die door een engel worden aangespoord te gaan kijken naar het pasgeboren kindje.

Ghirlandaio’s Aanbidding der wijzen

Iets verderop in Florence, in het Ospedale degli Innocenti, hangt nog een werk van Ghirlandaio, dit keer met de aanbidding der wijzen als onderwerp:

In 1485 gaf de toenmalige prior van het Ospedale degli Innocenti, het weeshuis, de schilder de opdracht een doek te maken met de aanbidding van de wijzen als onderwerp. Het werk moest binnen dertig maanden klaar zijn.

Maar dat niet alleen. Aangezien Ghirlandaio erom bekend stond dat hij veel werk uit liet voeren door zijn leerlingen, liet de prior van het weeshuis in een contract vastleggen dat de meester het werk zelf diende te schilderen. Eerst moest hij een schets ter goedkeuring inleveren, die direct in de smaak viel.

De opdrachtgever had echter ook in het contract laten opnemen dat hij achteraf minder mocht betalen dan de overeengekomen honderdvijftien florijnen, als de schilder werk zou afleveren waarmee hij niet tevreden was. Gelukkig vielen de wijzen in de smaak, want Ghirlandaio ontving het gehele bedrag.

Het was overigens wel een hele uitdaging het doek binnen de beloofde tijd af te hebben, zeker gezien het aantal figuranten dat Ghirlandaio opvoerde. Opvallend zijn, naast de drie mooi geklede koningen, de twee kleine jongetjes, die niet alleen symbool staan voor de kinderen in het weeshuis maar ook voor de onschuldige kinderen die door het bevel van Herodes gedood werden. Wie goed kijkt, ziet namelijk dat ze gewond zijn.

Helemaal links knielt Johannes de Doper, met een gebaar dat de vingerwijzing van Leonardo da Vinci’s Johannes de Doper nabootst. Op de tweede rij, als derde van links, heeft Ghirlandaio zich zelf geplaatst.

Nog een ander opvallend detail is dat Ghirlandaio de geboorte van Jezus in de buurt van Rome plaatste. Wie goed kijkt, ziet links de contouren van het Colosseum, de Piramide van Cestius en de Zuil van Trajanus.

Sommige kunstcritici betwijfelen of Ghirlandaio dit tafereel zelf heeft geschilderd en schrijven dit stuk doek toe aan een van zijn medewerkers. Misschien heeft Ghirlandaio zich dus toch niet zo braaf aan het contract gehouden als hij de prior van het Ospedale degli Innocenti heeft doen geloven…

Fra Angelico’s Adorazione del Bambino

We blijven nog even in Florence, voor Beato Angelico’s Adorazione del Bambino in het San Marco-klooster. Deze monnik schilderde in elke kloostercel een kleine afbeelding. In cel 5 prijkt dit kleine kersttafereel:

Gozzoli’s drie koningen

Op de wanden van de privékapel van de familie De’ Medici in het Palazzo Medici-Riccardi in Florence bewonder je de schitterende stoet die achter de koningen uit het oosten naar de kribbe trekt.

Het is het werk van Benozzo Gozzoli, die in 1458 werd gevraagd om deze kapel op unieke wijze te decoreren. Dat liet Gozzoli zich geen twee keer zeggen en hij bedacht een schitterende stoet die over de drie muren trekt, met als eindpunt de ster boven het hoofdaltaar van de kapel.

Op de oostelijke muur zien we de jonge koning Balthasar in schitterende kledij, op de westelijke muur koning Caspar (met witte baard). Voor Balthasar uit zien we koning Melchior, met een schitterend gewaad, naar de kribbe rijden. In deze blog ontdek je nog meer details.

Caravaggio’s Siciliaanse kerststallen

Caravaggio’s kerststal met San Lorenzo en San Francesco was voorheen te zien in het Oratorio di San Lorenzo in Palermo, de kerk waar het vanaf het moment dat het werd vervaardigd, altijd getoond werd. Helaas werd het gestolen in 1969 en is het sindsdien spoorloos verdwenen…

Gelukkig is een ander kersttafereel van Caravaggio’s hand wél bewaard gebleven. In het Museo Regionale in Messina bewonder je zijn Adorazione dei pastori:

Botticelli’s mystieke kerststal

Botticelli is beroemd om zijn Geboorte van Venus (dat te zien is in de Galleria degli Uffizi in Florence), maar hij schilderde ook de geboorte van Jezus. Zijn zogenaamde Natività mistica (mystieke kerststal) is een van de weinige werken die door hem gesigneerd zijn.

Desondanks is de ontstaansgeschiedenis in mysteries gehuld. Waarschijnlijk schilderde Botticelli het voor een rijke Florentijnse familie. Sinds 1848 is het in het bezit van de National Gallery in Londen.

Nog meer Italiaanse kerststallen in Londen

De National Gallery is ook het thuis van de Adorazione dei Magi van Giorgione:

van Piero della Francesca’s Natività:

en van La Sacra Famiglia con un pastore van Titiaan:

De heilige familie in Washington

Nóg verder weg, in de National Gallery of Art in Washington, schittert La Natività van Lorenzo Lotto:

Ook de Heilige Familie van Giorgione mag dit museum thuis noemen:

net als zijn Aanbidding van de herders:

en Duccio di Buoninsegna’s mini-kersttafereel, dat deel uitmaakt van de predella van de Maestà die hij maakte voor de Duomo in Siena:

Maria, Jozef en het kindje Jezus in Milaan

In de Pinacoteca di Brera in Milaan vind je de Aanbidding der wijzen van Andrea Mantegna:

Mantegna’s Aanbidding der herders – die hij op jonge leeftijd maakte – huist helaas heel wat kilometers verderop, in het Metropolitan Museum of Art in New York:

De Pinacoteca di Brera biedt ook onderdak aan de kerststallen van respectievelijk Correggio, Stefano da Verona en Gaetano Previati:

Een Vlaamse kerststal in Fermo

In de Pinacoteca Civica in Fermo bewonder je L’adorazione dei pastori van Rubens, dat hij schilderde in opdracht van Flaminio Ricci, die begin zeventiende eeuw een contract opstelde waarin onder meer de gewenste afmetingen en de lichtval werden vastgelegd.

Verder gaf Ricci Rubens wel de vrije hand, omdat – zo lezen we – ‘ik het advies kreeg dat het vanwege het talent van de schilder beter zou zijn hem niet in zijn vrijheid te beknotten.’

Leuk om te weten: na de voltooiing van zijn werk in Fermo schilderde Rubens voor de Sint-Pauluskerk in Antwerpen een doek met hetzelfde onderwerp, met slechts kleine verschillen.

Nog acht prachtige kerststallen in de kunst

Correggio’s Heilige nacht (te zien in de Gemäldegalerie in Dresden):

de Adorazione nella foresta van Filippo Lippi (in de Gemäldegalerie SMB in Berlijn):

Bronzino’s Adorazione dei pastori (in het museum voor schone kunst in Boedapest):

een andere kerststal van Bronzino’s hand (in de Santo Stefano in Pisa):

de Adorazione dei pastori van Guido Reni (in het Certosa di San Martino in Napels):

Carlo Maratta’s tedere kersttafereel (in de San Giuseppe dei Falegnami in Rome):

Filippo Lippi’s L’adorazione del bambino di San Vincenzo Ferrer (in het Museo Civico in Prato):

de Adorazione dei pastori van Tintoretto (voor de Scuola Grande di San Rocco in Venetië):

3x kerstfiguren in mozaïek

Je ziet de kerststal niet alleen in de schilderkunst, maar ook in mozaïek, bijvoorbeeld in (respectievelijk) de Cappella Palatina in Palermo, de Basilica di San Vitale in Ravenna en de Santa Maria in Trastevere in Rome:

Download de gratis Ciao tutti app voor nog meer tips

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *