Vroegboekkorting bij hu openair villages & campings

Het Rome van Bernini

Wie Rome bezoekt, kan niet om de beelden van Bernini heen. Deze beeldhouwer is als geen ander verbonden met de stad. Hij liet in Rome schitterende kunstwerken na, van zijn kleine olifantje tot het Sint-Pietersplein. Wandel met ons mee langs de mooiste beelden van Bernini in de Eeuwige Stad:

Het olifantje van Bernini

We beginnen bij Bernini’s olifantje, op het Piazza della Minerva, net achter het Pantheon. Bernini maakt deze olifant, die als sokkel voor een kleine obelisk dient, in opdracht van paus Alexander VII.

Bernini-olifant-Rome

De paus bemoeide zich echter tot in detail met het ontwerp van de olifant en dwong Bernini enkele wijzigingen aan te brengen. Zo moesten de poten van de olifant een stuk korter worden dan Bernini had bedacht. Bernini was woedend, maar de paus had het laatste woord.

Om de aandacht van de korte poten af te leiden, voegde Bernini ten einde raad maar een zadeldek toe aan zijn ontwerp. De korte pootjes bleven echter niet onopgemerkt door de Romeinen. Ze gaven de olifant, die door de korte poten erg gedrongen is uitgevallen, al snel de bijnaam porcellino (varkentje). In de loop der tijd werd dit echter verbasterd tot pulcino (kuikentje), een bijnaam die het kleine olifantje niet misstaat.

Bernini’s fontein op Piazza Navona

‘De enige manier om aan Bernini’s kunst voorbij te gaan is haar niet te zien,’ zo zou pas Innocentius X gezegd hebben tijdens de wedstrijd die werd uitgeschreven voor de aankleding van Piazza Navona. Bernini won de wedstrijd, ook al was hij eigenlijk door de paus van deelname uitgesloten.

Bernini-fontein-Piazza-Navona-Rome-detail

Hij bouwde een fontein die de vier grote rivieren van die tijd symboliseert. De Nijl draagt een doek over het hoofd, wat volgens de Romeinen zou verwijzen naar de strijd tussen Bernini en zijn collega, en aartsrivaal, Borromini. Het beeld zou Borromini’s kerk, de Sant’Agnese, zo niet hoeven zien. Ook de Ganges, met een grote stok tussen de knieën, wendt zich af van de kerk – hetgeen kan worden opgevat als desinteresse.

Bernini was de in eerste instantie negatieve houding van Innocentius X niet vergeten. Hij zou het beeld van de Donau dan ook met opzet met de rug naar het in opdracht van Innocentius X gebouwde Palazzo Pamphilji hebben geplaatst.

Het mooiste verhaal is echter verbonden met de hand van de Rio de la Plata. Deze hand zou namelijk een afkeurend gebaar maken naar de Sant’Agnese, wederom een duidelijke verwijzing naar de concurrentiestrijd tussen Bernini en Borromini.

Piazza Navona in Rome

Helaas blijken al deze verwijzingen naar de strijd tussen beide architecten niets meer dan fabels: Bernini’s fontein werd onthuld in 1651, terwijl de eerste steen van de Sant’Agnese pas in 1652 werd gelegd.

Al was het dan wellicht niet Bernini’s bedoeling met zijn fontein de kerk van Borromini voor gek te zetten, het verhaal over zijn hand die een afwerend gebaar jegens de kerk maakt, vindt nog steeds gretig aftrek onder de toeristen die Piazza Navona bezoeken.

Of het zijn voorzienende blik was of gewoon puur toeval, we zullen het nooit weten, maar zeker is dat de hand van Bernini voor eeuwig met de Romeinse geschiedenis verweven is.

Een zeegod, heel veel bijen en een verkeerde inscriptie

Midden op Piazza Barberini prijkt nog een schitterende fontein van Bernini’s hand, de Triton-fontein. Laat je niet afleiden door het langsrazende verkeer en kijk, net als Triton zelf, hemelwaarts voor de mooiste kijk op Bernini’s waterwerk.

Triton Fountain, Gian Lorenzo Bernini, Barberini square, Rome

Op de sokkel van de fontein zwermen al heel wat bijen, maar Bernini maakte even verderop, op de hoek met de Via Veneto, ook een echte bijenfontein, de Fontana delle Api. Deze fontein was bedoeld als eerbetoon aan paus Urbanus VIII. De oorspronkelijke inscriptie die op de fontein was te lezen, luidde: ‘Paus Urbanus VIII liet deze fontein bouwen in het 22ste jaar van zijn pontificaat.’

Dat was echter niet helemaal correct. Toen de fontein werd onthuld, was paus Urbanus VIII namelijk ‘pas’ bezig aan het 21ste jaar van zijn pontificaat. De verkeerde inscriptie leidde tot grote hilariteit onder de Romeinen.

Hiervan getuigt onder andere de volgende uitspraak van Pasquino: ‘Havendo li Barberini succhiato tutto il mondo, ora vogliono succhiare anche il tempo.’ Oftewel: ‘Nadat de Barberini eerst de hele wereld hebben leeggezogen, willen ze nu ook de tijd opzuigen.’

Bernini-fontein-bijen-Barberini-Rome

Onder druk van deze uitspraak en de commentaren van de Romeinen wijzigde kardinaal Barberini, de neef van paus Urbanus, de XXII in de inscriptie in XXI. Maar ook dat was voor de Romeinen aanleiding tot speculatie: misschien wenste de kardinaal wel dat de paus zijn tweeëntwintigste jaar niet zou halen…

Hoe het ook zij, acht maanden na deze episode overleed Urbanus VIII. Hij heeft de 22ste verjaardag van zijn pontificaat dus inderdaad niet meer mee mogen maken.

Stenen marmer tot leven gewekt

Een van Bernini’s beroemdste beelden in Rome is Pluto en Proserpina, dat te zien is in de Galleria Borghese. Als meester van de barok wist Bernini als geen ander emotie uit steen te houwen, iets waar we elke keer weer stil van worden… Kijk maar eens naar Pluto’s handen in het marmeren been van Proserpina!

sculpture by Gian Lorenzo Bernini, Rape of Proserpine, Galleria Borghese, Rome, Italy

Bernini’s extase

Onder de indruk van Bernini’s Pluto en Proserpina? Bezoek dan ook de Santa Maria della Vittoria, aan de Via XX Settembre. In de Cappella Cornaro, de laatste kapel aan de linkerkant van de kerk, vind je nog een beroemd beeldhouwwerk van Bernini, De Extase van de Heilige Theresa. Het werk toont Theresa terwijl ze wordt ‘doorboord’ door de liefde van God, door Bernini vereeuwigd als een engel met een pijl.

Bernini-Extase-Theresa-Santa-Maria-della-Vittoria-Rome

Nog meer engelen

Nog veel meer engelen van Bernini’s hand vind je aan weerszijden van de Ponte Sant’Angelo, de Engelenbrug. Zijn engelen dragen allemaal een element van Jezus’ lijden en vormen samen Jezus’ lijdensweg. De ene engel draagt een doornenkroon, de ander een kruis, weer anderen dragen een lans, een spons gedrenkt in azijn…

Bernini-engel-Rome

De lijdensweg op de Engelenbrug is wel iets korter dan de Kruisweg; in plaats van veertien staties wordt de brug gesierd door tien engelen. Er wordt aangenomen dat de engelen allemaal zijn gemaakt door Bernini, maar waarschijnlijk zijn ze grotendeels van de hand van zijn leerlingen.

Bernini zelf ging in opdracht van paus Clemens IX wel van start met de eerste twee engelen. De paus vond die twee eerste engelen echter zo mooi, dat hij besloot ze zelf te houden. Je kunt deze originele engelen van Bernini bewonderen langs het priesterkoor van de Sant’Andrea delle Fratte.

Bernini’s spelletje op het Sint-Pietersplein

Even verderop, op het Sint-Pietersplein, speelt Bernini een spelletje met je ogen en je verstand. Bernini kreeg in 1656 de opdracht het plein zo vorm te geven, dat het voldoende ruimte bood aan alle pelgrims die naar Rome kwamen om de paus te zien. De pelgrims die op het plein stonden moesten bovendien allemaal goed de voorgevel van de Sint-Pieter kunnen zien.

Om het Bernini nog wat moeilijker te maken, mocht hij ten slotte de pauselijke vertrekken (die zich in het meest rechtse paleis bevinden, helemaal rechts op de bovenste verdieping) niet aan het oog onttrekken.

Sint-Pieter-Rome

Het was een hele puzzel voor Bernini, die uiteindelijk de bekende zuilengang ontwierp die het Sint-Pietersplein als het ware omarmt. Het 240 meter brede en 196 meter lange plein kan plaats bieden aan wel vierhonderdduizend mensen en wordt omarmd door een vierdubbele zuilenrij die bestaat uit 284 zuilen en 88 pijlers. De zuilen zijn allemaal precies twintig meter hoog en hebben een doorsnede van 1,6 meter, enorm dus!

Hoewel het lijkt alsof Bernini slechts één zuilenrij heeft geplaatst, is dat bepaald niet het geval. De binnenste zuilenrijen staan maar liefst 4,5 meter uit elkaar (anders konden de koetsen van de kardinalen er niet tussendoor rijden).

Bernini-Sint-Pietersplein-Vaticaan-Rome

Zijn geniale uitwerking zie je het beste als je op een van de brandpunten van het ellipsvormige Sint-Pietersplein gaat staan (die je tussen de obelisk en de fonteinen vindt); in het plaveisel aangegeven door een witte marmeren cirkel met de woorden CENTRO DEL COLONNATO, het centrum van de zuilengalerij.

Elders op het plein vind je deze voor Bernini gedenkwaardige steen in de vorm van een hart, verbonden met een nogal droeve liefdesgeschiedenis.

Uiteraard is er nog veel meer van Bernini in Rome te vinden. Dat verzamelden we in de City Walk Het Rome van Bernini, die je in een mooie route langs Bernini’s meesterwerken leidt.

Bestel Het Rome van Bernini

De Ciao tutti City Walks zijn digitale uitgaven. Na bestelling ontvang je zowel op de website als in je e-mail de links om de City Walks te downloaden in pdf-formaat. Je kunt ze vervolgens opslaan en op meerdere apparaten (smartphone, laptop, computer en/of tablet) van alle moois genieten. In de City Walks vind je een link naar de route in Google Maps.

Download de gratis Ciao tutti app voor nog meer tips

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *