Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
Afgelopen week opende het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden na een verbouwing van zeven maanden de deuren voor de eerste bezoekers. Met drie totaal vernieuwde zalen over de Klassieke Wereld biedt het museum bezoekers een hernieuwde kennismaking met de fascinerende cultuur van de oude Grieken, Etrusken en Romeinen.
In de nieuwe Griekse zalen hebben de mooiste voorbeelden van klassieke beeldhouwkunst en een topselectie beschilderde Griekse vazen de hoofdrol. Helden en goden als Dionysos, Herakles en Aphrodite zijn te bewonderen in een monumentale beeldengalerij.
foto: Rijksmuseum van Oudheden
Het eerste realistisch weergegeven naakte vrouwenbeeld in de geschiedenis is dit beeld van Aphrodite (in het Latijn beter bekend als Venus) van de beroemde beeldhouwer Praxiteles, uit de vierde eeuw voor Christus. De godin staat op het punt om een bad te nemen en probeert met een hand haar naaktheid te verbergen. In navolging zijn vele naakte Venusbeelden gemaakt, zoals deze van het type Venus Capitolina, waarbij de godin beide handen beschermend voor haar lichaam houdt.
Je bewondert beroemde marmeren Cycladen-idolen, gouden juwelen en sierlijke terracotta’s. Dankzij de lichte, ruimtelijke inrichting kom je dichter dan ooit bij de bijna achthonderd opgestelde topstukken.
De Griekse zalen hebben elk een eigen invalshoek. De eerste zaal vertelt over het vroegste Griekenland (3000-500 voor Christus) en de wijze waarop dat zich liet inspireren door het Nabije Oosten en Egypte. Bijzondere aandacht is er voor de culturele diversiteit op de talloze Griekse eilanden, de grote beschavingen van Kreta en Mycene en de opkomst van Athene. In de tweede zaal zijn de rollen omgedraaid: het klassieke Griekenland wordt nu zelf bewonderd en de Griekse kunst en cultuur inspireert de omringende culturen.
foto: Rijksmuseum van Oudheden
Deze kop, die ooit deel uitmaakte van een kolossaal beeld van Dionysos, de Griekse wijngod (in het latijn beter bekend als Bacchus), werd bijvoorbeeld gevonden in het Turkse Izmir. De grote levendigheid van zijn wapperende haren en zijn geëmotioneerde gelaatsuitdrukking met open mond en holle ogen zijn typerend voor de Hellenistische beeldhouwkunst.
De schitterende Etruskische askisten en juwelen hebben een nieuwe plek gekregen, na de Grieken en voor de Romeinen. Zo vormen de Etrusken, net als in de geschiedenis, ook in het museum een schakel tussen het oude Griekenland en Rome.
foto: Mike Bink | Rijksmuseum van Oudheden
Wij waren vooral benieuwd naar de Romeinse zaal, die eveneens een metamorfose heeft ondergaan. Gelukkig is de parade van Romeinse keizerbeelden de blikvanger gebleven. Deze monumentale opstelling illustreert het idee van het gezag dat Rome vestigde in grote delen van Europa, Noord-Afrika en Azië.
Je ziet onder anderen keizer Trajanus, hier voorgesteld in zijn rol als veldheer. De decoratie van zijn outfit is bedoeld als propaganda. Het kuras is versierd met verschillende motieven van kracht en macht, zoals griffioenen, de kop van Medusa en de bliksemschicht van Jupiter. De versieringen op de onderzijde van het kuras verwijzen naar het mythologische verhaal over het ontstaan van Rome. Afgebeeld zijn Romulus en Remus met de wolvin, en hun vader, de oorlogsgod Mars.
foto: Rijksmuseum van Oudheden
Daarnaast kun je nu ook struinen over het ‘eiland van godenbeelden’, langs een zuilenrij met portretten en een muntenkabinet. De vrij uniforme materiële cultuur die de Romeinen in deze gebieden achterlieten, wordt tot leven gewekt door het tonen van allerlei interieurdecoraties (mozaïeken, wandschilderingen, meubelstukken en aardewerk), de godenwereld (met bijzondere aandacht voor geïmporteerde goden uit het buitenland) en de rituelen rond dood en begrafenis.
foto’s: Mike Bink | Rijksmuseum van Oudheden
De beeltenissen van overledenen in het columbarium sluiten mooi aan bij dergelijke door de Romeinse kunst beïnvloede portretten uit Palmyra. Met een laatste blik op deze Palmyreense reliëfs verlaat je als bezoeker de klassieke wereld, om in die van het oude Nabije Oosten binnen te treden.
We lichten een viertal prachtige stukken uit de collectie van de Klassieke Wereld uit:
foto: Rijksmuseum van Oudheden
Dit goudgele glazen kommetje maakte deel uit van een luxe Romeins tafelservies. Het is opgebouwd uit aan elkaar gesmolten, gekleurde glasfragmenten en is vervolgens in een mal gevormd. Dit mozaïekglas wordt met een Italiaanse term ook wel millefiori-glas genoemd, omdat het de indruk wekt van een boeket van duizenden bloemen.
foto: Rijksmuseum van Oudheden
De Etrusken waren meesters in het bewerken van brons. Dit beeldje valt op door de uitgewerkte details. De inscriptie op het rechterbeen vermeldt dat het was gewijd aan de Etruskische godin Thufltha. Waarschijnlijk is het afkomstig uit een votiefdepot van een heiligdom van deze godin. Het beeldje is gevonden in 1746 in Montecchio, vlak bij het Toscaanse Cortona, samen met drie andere bronzen voorwerpen.
foto: Rijksmuseum van Oudheden
De natuurgod Pan is weergegeven als een naakte jongen, met horentjes op zijn hoofd. In zijn linkerhand houdt hij een panfluit, in de rechter een herdersstaf. De jeugdige god staat in een klassieke contrapost-houding, een uitvinding van de Griekse beeldhouwers in de vijfde eeuw voor Christus. Zijn gewicht rust op zijn rechterbeen, het linkerbeen is schuin opzij geplaatst. Hierdoor krijgt zijn lichaam een lichte dynamische curve. Dit beeld is een Romeinse kopie, gemaakt naar een Grieks origineel van de beeldhouwer Polykleitos.
foto: Rijksmuseum van Oudheden
Deze sierplaat of broche is een prachtig voorbeeld van het hoogstaande vakmanschap van de Etruskische goudsmeden. Op een ronde gouden plaat is in verschillende technieken een ingewikkeld patroon rond een centrale robijn gesmeed. Een van die technieken is het werken met filigraan: dunne, soms gedraaide draadjes goud, die de schijf rondom versieren. Ook is er gebruik gemaakt van de granulatie-techniek: kleine korreltjes goud zijn in een patroon aangebracht op het sieraad.
Praktische info
Het Rijksmuseum van Oudheden ligt aan het Rapenburg 28 in Leiden. Het museum is geopend van dinsdag tot en met zondag van 10.00 tot 17.00 uur. Tijdens schoolvakanties (dus ook in de kerstvakantie) is het museum ook op maandag geopend. Het museum is gesloten op Nieuwjaarsdag, Koningsdag, op 3 oktober (Leidens ontzet) en op Eerste Kerstdag.
