7x wijn proeven in de Chianti

Tijd voor een wijntour door de Chianti! We nemen je mee naar dit heerlijke wijngebied, met  zeven stops die je tijdens je tocht door heuvels vol wijnranken zeker moet maken. Salute!

Chianti Classico

De meest authentieke Chianti is de Chianti Classico, gemaakt van minstens tachtig procent Sangiovese. Letterlijk betekent de naam van deze druif ‘bloed van Jupiter’. De Romeinse oppergod houdt zo nog een oogje op Toscanes trots die voor de inwoners van de streek onmisbaar is bij een traditionele maaltijd.

Een gewoonte die zeker het overnemen waard is, zoals ook Hannibal Lecter in de film Silence of the Lambs doet: ‘I ate his liver with some fava beans and a nice Chianti’. Wie niet van ingewanden houdt, een glas Chianti smaakt ook prima bij een paar borrelhapjes of een stevig bord pasta.

Giacomo Tachis, een van de mensen die Italië op de kaart heeft gezet als wijnland waar rekening mee moet worden gehouden, vindt de Sangiovese weliswaar een geniale druif, maar wel een ‘met een moeilijk, bizar karakter’. Volgens Tachis is

‘Sangiovese veel gevoeliger voor bodemverschillen en de wisselvalligheid van de weersomstandigheden dan andere druiven. Daarom hebben verstandige producenten hun wijngaarden niet met één enkele soort Sangiovese beplant, maar verbouwen ze verschillende soorten Sangiovese naast en door elkaar.’ Zo is er meer kans op een redelijke oogst, en dus op meer van dat heerlijke rode goud waar Toscane zo beroemd om is.

Het enige recept voor Chianti Classico

Het enige echte recept voor Chianti Classico werd in 1872 opgetekend op het terrein van Castello di Brolio, door baron Bettino Ricasoli. Na meer dan dertig jaar van onderzoek stelde hij de ideale samenstelling van druiven vast voor de wijnen uit dit gebied.

Zijn smaak was uitmuntend, maar het duurde toch nog bijna honderd jaar voordat Ricasoli’s ‘recept’ werd overgenomen door het Consorzio di Chianti Classico. Sindsdien moet men voor een Chianti Classico minstens tachtig procent Sangiovese gebruiken. De resterende twintig procent mag ingenomen worden door Cabernet Sauvignon, Cannaiolo, Colorino of Merlot. Voor gewone Chianti DOCG (dus zonder de toevoeging Classico) moet er minimaal zeventig procent Sangiovese worden gebruikt.

Hoewel Ricasoli’s recept uit 1872 stamt, staat het wijnlandgoed van de familie er al veel langer, sinds 1141 om precies te zijn. Daarmee is Castello di Brolio het oudste wijnhuis in Italië – en een van de oudste ter wereld. Leuk om te weten: in 1690 kocht een rijke koopman uit Amsterdam voor het eerst een vat wijn van de Ricasoli.

Il gallo nero – de zwarte haan

Overal in de Chianti zie je il gallo nero, de zwarte haan. Nieuwsgierig naar waar dit beeldmerk vandaan komt? Dan gaan we even heel ver terug in de tijd, naar de middeleeuwen, toen een zwarte haan de beslissende bijdrage leverde aan een eeuwigdurende vete.

De Chiantistreek ligt namelijk precies tussen Florence en Siena, twee steden die in de middeleeuwen voortdurend streden om de macht over de tussenliggende stadjes, dorpjes en heuveltoppen. Dat ging er vaak hevig aan toe, en de Toscaanse dorpen in dit gebied wisselden bijna vaker van eigenaar dan van seizoen.

Om een eind te maken aan deze onophoudelijke strijd, werd er een plan bedacht. Bij zonsopgang, als de haan voor het eerst zou kraaien, zou vanuit zowel Florence als Siena een ruiter vertrekken. Op het punt waar beide ruiters elkaar zouden ontmoeten, zou voortaan de grens komen te liggen. Wie nu denkt dat de Florentijnen en Sienezen op zoek gingen naar het snelste paard of naar de beste ruiter, heeft het mis.

Het was de haan die van doorslaggevend belang was. De inwoners van Siena lieten het startsein over aan een witte haan, de Florentijnen lieten een zwarte haan kraaien. Sluw als de inwoners van Florence waren, sloten ze dit beest op in een donkere stal, waar geen sprankje licht doordrong.

Op de dag van de wedstrijd werd het beest midden in de nacht uit de stal gehaald, waarna hij het direct op een kraaien zette. De ruiter vertrok spoorslags, waardoor hij een grote voorsprong had op zijn Sienese rivaal, die braaf wachtte tot de witte haan zich bij het eerste ochtendgloren liet horen. Al na twaalf kilometer moest de ruiter uit Siena twee keer met zijn ogen knipperen: zag hij daar al het paard uit Florence opduiken?

Inderdaad, bij Fonterutoli, twaalf kilometer ten noorden van Siena, werd de strijd beslecht. Bijna de hele Chianti viel daardoor onder de invloedssfeer van Florence. Met dank aan de zwarte haan, die per direct werd aangeduid als symbool van de Chianti.

Als je de haan volgt, dwars door de Chianti, maak dan in elk geval tijd voor een stop en een proeverij bij deze zeven adresjes:

Castello di Fonterutoli

Nog altijd is Fonterutoli een naam van betekenis in wijnland. Vlak bij Castellina in Chianti ligt het Castello di Fonterutoli, een schitterend kasteel met uitgestrekte wijngaarden waar sinds 1435 de familie Mazzei woont en werkt.

In al die tijd is er op het eerste oog niet veel veranderd: de wijngaarden en het kasteel liggen er nog net zo schitterend bij als bijna zeshonderd jaar geleden. Het terrein strekt zich over zeshonderdvijftig hectare uit, met naast wijnranken ook bossen en olijfgaarden.

Schijn bedriegt echter, want ondanks dit idyllische plaatje wordt de wijn al lang niet meer gemaakt zoals in 1435. En gelukkig maar, want dankzij de nieuwe, moderne cantina behoort de wijn van Fonterutoli nog altijd tot de beste Chianti Classico’s. Het gebouw is grotendeels uitgegraven in een van de karakteristieke Toscaanse heuvels, zodat het zicht op het omringende landschap vanuit het dorpje niet gedomineerd wordt door een ‘wijnfabriek’.

Van het piazzale di arrivo uve, het grote plein waar de druiven aankomen als ze net geoogst zijn, tot de barricaia, de wijnkelder vol houten vaten die maar liefst vijftien meter onder de grond ligt en over een heuse grotwand beschikt – alles is nieuw, anders en vooral prachtig vorm gegeven en perfect gecontroleerd.

Voor € 25,- kun je een rondleiding (in het Italiaans of Engels) plus proeverij reserveren, van 10.00 tot 12.00 uur en van 15.00 tot 17.00 uur.

De wijnproeverijen vinden plaats in de Enoteca di Fonterutoli, in het hart van het dorpje. Hier kun je de hele dag door terecht voor een proeverij – ook zonder reservering. Je moet er zeker een paar van de Chianti-wijnen proeven die de familie Mazzei maakt, maar ook de wijnen van Tenuta Belguardo, het familielandgoed in de Maremma (in het zuiden van Toscane) en van Zisola (op Sicilië) smaken naar meer.

Even verderop ligt ook de Osteria di Fonterutoli, waar je naast wijnen ook proeft van de heerlijke Toscaanse keuken. De chef zorgt voor een steeds wisselend menu, op basis van de seizoenen, maar in de hoofdrol vind je altijd Toscaanse klassiekers en lokale ingrediënten. Wie zelf ook graag de Toscaanse keuken in de vingers krijgt, kan hier ook een kookworkshop volgen.

Castello della Paneretta

Het Castello della Paneretta pronkt in Barberino Val d’Elsa, hoog op een heuvel die bij helder weer prachtig uitzicht biedt op groene heuvels vol cipressen en op de markante torens van San Gimignano. Bij aankomst onthult de langzaam openschuivende poort een robuust kasteel, omringd door een schitterende tuin.

Er worden bijzonder mooie wijnen gemaakt, voornamelijk op basis van Sangiovese en Canaiolo-druiven. De Chianti Classico en de Chianti Classico Riserva hebben een verhouding van negentig procent Sangiovese en tien procent Canaiolo, maar de verrassende Terrine IGT heeft bijvoorbeeld een verhouding van vijftig procent Sangiovese en vijftig procent Canaiolo. De druiven voor deze wijn worden apart gefermenteerd, waarna ze gemengd worden en twaalf tot veertien maanden rijpen in houten vaten en vervolgens nog eens twaalf maanden in de fles.

Lees in deze blog meer over Castello della Paneretta en de mogelijkheid tot het bijwonen van een proeverij

Castello di Verrazzano

Bij Castello di Verrazzano leveren de druivenranken al sinds 1150 de sappigste druiven voor een buitengewoon smakelijke Chianti. In 1485 werd hier Giovanni da Verrazzano geboren, een ontdekkingsreiziger die een groot deel van de Amerikaanse oostkust ontdekte, waaronder de baai van New York. Waarom hij zo ver van dit schitterend gelegen huis trok, mag een raadsel heten, zeker als je de wijn die hier wordt geproduceerd eenmaal hebt geproefd.

Het kasteel ligt op een van de heuveltoppen in de Val di Greve. Ooit was deze positie ideaal vanwege strategische belangen, nu kan men makkelijk alle wijngaarden overzien en staan bezoekers ademloos te kijken naar het uitzicht.

Maar ook binnen valt er genoeg te zien, zoals de oude wijnkelders uit de zestiende eeuw, vol eikenhouten vaten waarin de wijn rijpt en met een aantal bijzondere flessen die dateren uit 1924! Naast Chianti en Chianti Classico maken ze hier ook Supertuscans, namelijk Sassello di Verrazzano en Bottiglia Particolare.

Er zijn verschillende mogelijkheden voor een bezoek aan de wijnkelders en een proeverij van wijnen, olijfolie en Vin Santo, eventueel vergezeld van allerlei culinaire specialiteiten. Proeven kan ook altijd bij de Vendita Diretta, meteen aan de SR 222.

Fattoria di Montefiridolfi

Het terrein van Fattoria di Montefiridolfi strekt zich over twintig hectare uit. Vier hectare wordt gebruikt voor wijnbouw, een oppervlakte van twaalf hectare wordt ingenomen door olijfbomen en de rest is voor een prachtig bos. Er wordt volledig biologisch gewerkt, zo vertelt Daniela, met respect voor de natuur.

Dat zie je aan de harmonie die op het landgoed heerst, maar je proeft het vooral in de heerlijke producten die tijdens de proeverij annex lunch op tafel komen. De grote trots van Fattoria di Montefiridolfi is de Uvadonna, een rode wijn die wordt gemaakt van honderd procent Canaiolo. Deze authentieke Toscaanse druivensoort onderscheidt zich door een rijke, elegante smaak. De robijnrode wijn gaat perfect samen met de pasta met ragù di Chianina die Daniela serveert.

Lees in deze blog meer over onze wijnproeverij bij Fattoria di Montefiridolfi

Badia a Coltibuono

Radda in Chianti werd in 1384 de hoofdstad van de Lega del Chianti, het verbond van steden en dorpen in de Chiantistreek. Nu is het de hoofdzetel van het Consorzio di Chianti Classico. Wijn proeven kun je echter beter net iets buiten Radda doen, bijvoorbeeld bij Badia a Coltibuono (‘Abdij van de Goede oogst’).

Volgens de trotse eigenaren zijn precies op deze plek in de elfde eeuw de eerste druivenranken van de Chianti geplant, door de Benedictijner monniken die hier toen woonden en werkten. Ook nu nog wordt er rondom de abdij een uitgelezen Chianti geproduceerd, waar je ook van kunt genieten als je aanschuift voor een lunch, diner of zelfs een kookcursus.

Wie een bezoek brengt aan Badia a Coltibuono moet zeker even een kijkje nemen in de nieuwe wijnkelder, ontworpen door Piero Sartogo en Natalie Gregon. Deze ligt iets van de abdij vandaan, in de heuvels van Monti in Chianti. Deze ontwerpers hebben een uniek bouwwerk neergezet, waarbij ze gebruik hebben gemaakt van bijzondere materialen en lichteffecten om een cantina neer te zetten die zijn gelijke niet kent.

Volgens een van de wijnboeren uit de omgeving die we tegen het lijf liepen, is de hele collectie tafelzilver van de familie De’ Medici verkocht om alleen al het ijzeren toegangshek te kunnen bekostigen. Dat is inderdaad indrukwekkend, maar om nu zomaar een stukje geschiedenis te verkopen voor een nieuw hek… Daar smaakt de wijn uiteindelijk niet beter door. Maar eerlijk is eerlijk, ze maken hier een goede Chianti, het zilverwerk van de De’ Medici ten spijt.

Castello d’Albola

Even buiten Radda schittert Castello d’Albola. Wijn proeven is hier een ware beleving die je even in andere sferen brengt – en niet alleen dankzij de betoverende smaak van de wijn. Het oudste gedeelte van het kasteel dateert namelijk al uit de twaalfde eeuw en dat is in veel details nog te zien. Alles ademt historie, van de bijzondere kasten in de ontvangstruimte tot de enorme wijnkelders.

Wil je de wijnkelders van Castello d’Albola bezoeken? Elke dag is er om 12.00 uur en 17.00 uur een rondleiding in het Engels, Frans en Nederlands, die wordt gevolgd door een wijn- en olijfolieproeverij. De kosten bedragen € 15,- per persoon. Op verzoek zijn er ook proeverijen met lunch en diner mogelijk. Lees in deze blog meer over Castello d’Albola.

Castello Vicchiomaggio

Breng zeker ook een bezoek aan Castello Vicchiomaggio. Hier wordt niet alleen een bijzonder goede Chianti gemaakt, maar het is ook de plek waar Leonardo Da Vinci zijn Mona Lisa schilderde.

Sinds 1964 is het castello in handen van de familie Matta, die van de wijnboerderij tevens een restaurant en luxe hotel heeft gemaakt. Deze familie is maar wat trots op hun beroemde gast en wijst dan ook graag op sporen van zijn aanwezigheid.

Zo vertellen ze dat Leonardo da Vinci, terwijl hij op het kasteel van Vicchiomaggio verbleef, vaak naar een villa verderop trok. In deze villa, met de schitterende naam Vignamaggio, woonde de familie Gherardini. De dochter van Anton Maria di Noldo Gherardini, de eigenaar van de villa, trouwde met Francesco del Giocondo. Deze dochter heette Lisa, maar wij kennen haar veel beter onder de naam Mona Lisa.

Toen Francesco del Giocondo namelijk had vernomen dat de beroemde Da Vinci zo dichtbij verbleef, vroeg hij hem zijn vrouw te vereeuwigen. Leonardo gaf hier gehoor aan en schilderde Lisa te midden van het landschap zoals dat vanaf Vignamaggio te zien is.

Dat is althans wat de beheerders van beide domeinen ons graag vertellen. Maar of het echt waar is? Daar bestaat nog altijd geen uitsluitsel over. Volgens andere bronnen vormt namelijk het charmante Bobbio (in Emilia-Romagna) de achtergrond waartegen Mona Lisa is geschilderd. De kronkelende weg en de brug zouden overeenkomen met het uitzicht dat Da Vinci uit het kasteel van het stadje zou hebben gehad.

Volgens weer anderen is het ‘gewoon’ een fantasielandschap en heeft Da Vinci verschillende elementen van het Toscaanse landschap samengevoegd. Overigens zou hij die ook qua kleur niet helemaal waarheidsgetrouw hebben geschilderd. Zelf heeft hij daar ooit het volgende over opgetekend: ‘Alles wat door de atmosfeer komt, is blauw en dus moet alles in de verte blauw zijn.’

Vandaar dat zijn bergen een blauwige kleur hebben, iets dat we nu niet meer duidelijk kunnen zien maar dat in Da Vinci’s tijd opvallend moet zijn geweest. Of daar ook een geheim achter zit, zullen we helaas nooit zeker weten…

Feit blijft gelukkig dat het Castello Vicchiomaggio nog altijd een prachtige plek is om een Chianti Classico te proeven en van het typisch Toscaanse landleven te genieten. Er zijn verschillende mogelijkheden voor een rondleiding inclusief proeverij, maar je kunt ook op het kasteel dineren en zelfs overnachten.

Nog meer wijn proeven in de Chianti?

Ga dan op pad met onze wijnroute, een heerlijke tocht door het hart van Toscane. Onderweg geniet je van schitterende vergezichten, een rondleiding door een wijngaard en uiteraard een goed glas wijn in een van de vele cantina’s (wijnkelders) die in dit gebied gevestigd zijn. Buon viaggio!

Bestel onze wijnroute in de Chianti

Deze Ciao tutti route is een digitale uitgave. Na bestelling ontvang je zowel op de website als in je e-mail, een link om de route te downloaden in pdf-formaat. Je kunt ‘m vervolgens opslaan en op meerdere apparaten (je pc, laptop, smartphone of tablet) van alle moois in je nieuwe Special genieten.