Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
Inge woont in Milaan, waar ze unieke tours organiseert. Ze neemt ons ook elke maand virtueel mee op pad in de straten van Milaan, met dit keer een bijzondere lekkernij die verbonden is met Il Giorno dei Morti, de dag van de doden.
Inge: ‘Nu de herfst zijn intrede heeft gedaan (lees: prachtig gekleurde bladeren aan de bomen), staan er in Italië een paar feestdagen voor de deur die licht in de duisternis brengen.
herfst bij het Bosco Verticale
Oktober wordt afgesloten met Halloween, een niet-Italiaans feest dat inmiddels redelijk is ingeburgerd. Het verhaal gaat dat Halloween is ontstaan in Groot-Brittannië, als aankondiging van een periode (twee dagen in dit geval) waarin de doden worden herdacht. De oorsprong is niet helemaal duidelijk, maar veel van de Halloweentradities zouden gerelateerd zijn aan de Keltische oogstfeesten.
Het is dus niet zo gek dat eten een belangrijke rol speelt (of speelde) bij de viering van dit feest. Sommige gelovigen eten op All Hallows’ Eve (de avond voor Allerheiligen) geen vlees maar juist vegetarische gerechten met appels, aardappels en gekruide koekjes die wel iets weg hebben van onze ontbijtkoek. Tegenwoordig staat echter vooral de zucca, pompoen, symbool voor dit feest en zie je deze zoete groente overal terug, ook op tafel.
Terwijl Halloween hier vrij commercieel is, is het feest dat er op volgt een stuk serieuzer. Op 1 november wordt in Italië namelijk Ognissanti gevierd. Het is een christelijke feestdag waarop alle heiligen worden herdacht. Het is een officiële vrije dag waarop vooral de kleine winkels gesloten zijn en als het even kan trekken de Italianen er nog een lekker lang weekend op uit.
De dag erna wordt Il Giorno dei Morti gevierd, te vergelijken met Allerzielen. Het is een prachtig feest waarbij velen hun overleden dierbaren herdenken, bijvoorbeeld door een bezoek aan het cimitero, kerkhof. In Milaan zou je naar het schitterende Cimitero Monumentale kunnen gaan, de hoofdbegraafplaats niet ver van het (metro)station Porta Garibaldi.
Deze begraafplaats is sowieso al een bezoek waard, gezien de prachtige grafmonumenten die zijn gemaakt door en voor welgestelde Milanese families. Tijdens Il Giorno dei Morti is de sfeer hier nog bijzonderder. Niet alleen vanwege de verse bloemenzee die er dan ligt (vaak gele chrysanten), maar vooral als het tegen de avond gaat schemeren en de hele begraafplaats verlicht wordt door de kaarsjes die speciaal voor de gelegenheid zijn aangestoken.
Op een dag als deze, waarop het in Milaan wel eens mistig en koud zou kunnen zijn, smaakt niets beter dan een stuk Pan dei Morti, ‘brood van de doden’. Dit gebak wordt gemaakt van meel, fijngehakte noten, pijnboompitten, gekonfijt fruit, rozijnen, kaneel, cacao, kastanjes, suiker, honing en eigeel.
Het is een typische Noord-Italiaanse lekkernij en heeft, zoals vele gerechten, waarschijnlijk zijn oorsprong bij de armere bevolking. Al eeuwenlang is het namelijk traditie dat aan elke deelnemer van een uitvaart eten wordt uitgedeeld, ook wanneer de overledene uit een arme familie komt (vergelijk het met de koffietafel na een begrafenis of crematie).
De armen moesten het doen met de ingrediënten die beschikbaar waren, iets wat typisch is voor de cucina povera, de eenvoudige Italiaanse (boeren)keuken. Vaak leidt dit tot heerlijke resultaten, zoals je ook bij de Pan dei Morti kunt proeven.
Tegenwoordig is de Pan dei Morti al vanaf eind september verkrijgbaar (nee, er is hier nog geen pepernootachtige-discussie ontstaan) en wordt het al ver voor Il Giorno dei Morti gegeten als tussendoortje of aan het einde van de maaltijd, met een goed glas dessertwijn. Via deze link vind je een Italiaans recept voor de Pan dei Morti. Laat me weten wat je ervan vindt!’
