Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
Eergisteren wezen we je al op de vinger van Da Vinci, de omhoog wijzende vinger die wijst op verlossing, op de komst van Christus. Een van de duidelijkste voorbeelden die Da Vinci ooit schilderde, is te zien op het doek Johannes de Doper, dat te zien is in het Louvre in Parijs.
Het is vermoedelijk het laatste doek dat Da Vinci schilderde – waarschijnlijk had hij het nog in zijn bezit toen hij stierf. Het is het meest gekopieerde van zijn werken, en kunstkenners strijden nog altijd over de authenticiteit van het doek. Wel is door onderzoek boven water gekomen dat Da Vinci niet degene is die de staf en het dierenvel heeft geschilderd; die zijn beide later toegevoegd.
Wie goed kijkt, ziet een enorme overeenkomst tussen de glimlach van Johannes de Doper en de Mona Lisa – de lippen van beide personen krullen even mysterieus licht omhoog. Maar het gezicht van deze Johannes de Doper is in nog een ander opzicht mysterieus. Da Vinci gebruikte het ook op een van zijn andere doeken, Sint-Anna te Drieën. De heilige Anna en Johannes de Doper lijken een en dezelfde persoon te zijn.
Da Vinci begon met de studies voor dit schilderij op verzoek van de Franse koning Lodewijk XII, die iets bijzonders cadeau wilde doen aan zijn jarige echtgenote. Op het doek moesten zowel Maria en Jezus als Johannus de Doper en de heilige Anna worden afgebeeld. Da Vinci zou rond 1508 begonnen zijn met schetsen, maar helaas heeft hij het werk nooit afgemaakt.
Alles wat er nog van rest, is een voorbereidende studie in houtskool en enkele schetsen. De voorbereidende studie, het Burlington House Cartoon, is ondanks het feit dat het slechts een studie voor een groot doek is, een van Da Vinci’s belangrijkste werken.
Overigens maakte Da Vinci later in opdracht van een van de kerken in Florence wel een schilderij met de drie generaties van de heilige familie: Maria, Jezus, de heilige Anna en een lammetje. Johannes de Doper is de grote afwezige. Waarom is voor ons nog steeds een vraag. En waarom kloppen de verhoudingen op dit doek nauwelijks, terwijl Da Vinci normaal gesproken de perfecte verhoudingen wist op te tekenen? We zullen het nooit weten…
Net zoals we nooit zullen weten wie er model stond voor de laatste Johannes de Doper. Een man of een vrouw? Da Vinci zelf? Wederom zijn er meer vragen dan antwoorden, meer ondoorgrondelijke mysteries dan harde feiten. Zeker ook als je de schets voor de eerste Sint-Anna te Drieën bekijkt, met de onmiskenbaar omhoog wijzende vinger.
Ook op de Madonna in de grot, waarvan we eergisteren de twee verschillende versies zagen, zien we duidelijk een opgestoken wijsvinger, en bij Het Laatste Avondmaal kun je er ook al niet omheen. Bij het doek Madonna met de spindel is de verwijzing niet heel ver te zoeken…
Zijn laatste doek is hiermee dus zeker mysterieus te noemen, maar niet geheimzinniger dan de meeste van zijn andere werken. Het is wel een mooie ronde cirkel, de afbeelding van Johannes de Doper als Da Vinci’s laatste schilderij. Johannes de Doper staat namelijk ook centraal op het allereerste schilderij waar Da Vinci voor zover bekend aan werkte, De Doop van Christus. Maar daarover morgen meer!
