Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
Bellini, Carpaccio, Giorgione, Lotto en Titiaan… de Gallerie dell’Accademia in Venetië hangen vol met de meest schitterende werken van deze beroemde meesters. Sta zeker ook even stil bij een onbekendere kunstenaar, wiens naam lang niet bij iedereen een belletje doet rinkelen: Aldo Manuzio.
Dankzij deze Manuzio kunnen we tijdens een bezoek aan Venetië een kleurrijke reisgids openslaan en onze koffer vol met boeken stoppen. Hij was het namelijk die het moderne boek uitvond, die het concept van een uitgeverij zoals we die nog altijd kennen leven inblies en die van Venetië de hoofdstad van de boekdrukkunst maakte.
Bartolomeo Veneto, Portret van een vrouw, Städel Museum Städel Museum Frankfurt
Venetië als Silicon Valley
Tussen 1495 en 1505 was Venetië met dank aan Aldo Manuzio de ‘Silicon Valley’ van de wereld. Manuzio produceerde allereerst uitgaven van klassieke boeken van grote schrijvers als Sophocles, Aristoteles, Plato, Vergilius, Horatius en Ovidius. Ook drukte hij een schitterende editie van Dantes Divina Commedia.
Francesco Griffo was degene die het font, het lettertype, waarmee Manuzio deze boeken drukte, ontwierp. Waarschijnlijk baseerde Griffo zich op het bijzonder mooie handschrift van Bartolomeo Sanvito. Deze kalligraaf zou de laatste pagina van Dantes Vagevuur talloze malen hebben herschreven om het lettertype helemaal te perfectioneren.
Al deze schitterend uitgewerkte boeken zijn voorzien van Manuzio’s merkteken: een anker met een dolfijn, die samen symbool staan voor de spreuk Festina lente, ‘Haast je langzaam’.
Manuzio & Erasmus
Manuzio verzamelde in zijn Venetiaanse drukkerij niet alleen klassiekers en andere boeken, maar ook schrijvers en geleerden om zich heen. Zo onderhield hij een unieke vriendschap met Erasmus. In een van zijn boeken heeft Erasmus onder het merkteken van Manuzio een gedichtje in het Grieks geschreven: ‘Er waren ooit zeven wijzen in het oude Griekenland; nu is onder ons Aldus de Romein als achtste opgestaan’.
Om dit te kunnen bewonderen, hoef je niet naar Venetië te reizen; je vindt het in het Fries historisch en letterkundig museum Tresoar in Leeuwarden. Een mooi compliment voor deze bijzondere Venetiaanse drukker, die nu in de Accademia in het zonnetje wordt gezet.
Aldo Manuzio in de Accademia
Als boekenliefhebber weet je bijna niet welk deel van de expositie het mooiste is: de prachtig uitgevoerde boeken die Manuzio maakte of de kunstwerken eromheen. Zo zijn er prachtige portretten te zien van de hand van onder anderen Lorenzo Lotto en Titiaan, van mannen en vrouwen met een boek in de hand. Ook de houten panelen die door Bellini zijn geschilderd, zijn een lust voor het oog.
Palma il Vecchio, Portret van een jonge vrouw, Musée des Beaux-Arts Lyon
Lorenzo Lotto, Portret van Laura da Pola, Pinacoteca di Brera Milaan
Titiaan, Portret van Jacopo Sannazaro, Royal Collection Trust, Londen
Giovanni Bellini, Allegoria della Vanità e della Malinconia
Gallerie dell’Accademia di Venezia
Onze favoriet is de zaal met muren vol pagina’s uit Hypnerotomachia Poliphili (een anoniem werk dat wordt toegeschreven aan de Dominicaner monnik Francesco Colonna), dat Manuzio in 1499 drukte.
Mede dankzij de 172 houtsneden die gebruikt werden voor de illustraties (de eerste multimedia in die tijd) was en ís het een van de mooiste boeken in de westerse geschiedenis. Het is een lust voor het oog om alle pagina’s zo prachtig tentoongesteld te zien en hier en daar kunnen we best nog wat fragmenten lezen en begrijpen.
Het boek vertelt de bizarre liefdegeschiedenis van Poliphilo, die droomt van zijn geliefde Polia. De titel is een prachtige verwijzing naar de inhoud van het boek: hypnos betekent ‘droom’, eros betekent ‘liefde’ en mache is ‘strijd’: de liefdesstrijd in Polipilo’s droom dus.
Ook de naam van de geliefde is niet zomaar gekozen: Polia betekent letterlijk ook ‘veel dingen’ waarmee het waarschijnlijk staat voor alle kennis uit de klassieke oudheid of kennis en kunst in het algemeen. Wij genoten van elke pagina van dit unieke werk, met groeiende bewondering voor Aldo Manuzio’s baanbrekende werk.
Helaas is de expositie Aldo Manuzio – il rinascimento di Venezia (‘Aldus Manutius – de renaissance van Venetië’) afgelopen, maar Manuzio’s erfenis blijft het bewonderen waard.
