De beste tips voor Ragusa Ibla – parel van de Siciliaanse barok

Wie Ragusa voor het eerst aanschouwt, kan niet anders dan verliefd worden op het barokstadje waarvan het oude centrum, Ragusa Ibla, ligt ingeklemd tussen twee bergruggen.

Met haar smalle sfeervolle straatjes en indrukwekkende Duomo ademt het stadje een bijna middeleeuwse sfeer, maar dankzij de palazzi vol overdadige versieringen en de rijk gedecoreerde balkons, weet ook de barok je te overdonderen.

Saskia en Erwin delen in deze blog hun beste tips voor Ragusa, zodat je net als zij volop kunt genieten van dit pareltje van de Siciliaanse barok. Maar laat je vooral leiden door je ogen en neem de tijd om lekker rond te dwalen!

Ragusa Ibla en Ragusa Superiore

Op de plek van het oude centrum lag voor de aardbeving van 1693, die alle stadjes in de Val di Noto zwaar trof, de hele stad Ragusa. Tijdens de wederopbouw wilden met name de rijke burgers de nieuwe stad iets verderop en iets hogerop bouwen, ook om zo de mogelijkheid te hebben om verder uit te breiden – hetgeen dankzij de twee bergketens eerder niet mogelijk was.

Zo ontstond Ragusa Superiore, de huidige ‘bovenstad’. Een aantal Ragusani wilde zijn of haar geboortegrond echter niet verlaten en besloot om opnieuw te gaan bouwen op de plek van de oude stad.

Hier verrees Ragusa Ibla, de huidige ‘benedenstad’ met haar smalle sfeervolle straatjes, de indrukwekkende Duomo en de bijzondere klokkentoren van de Santa Maria dell’Itria, die is uitgegroeid tot hét symbool van Ragusa.

Ragusa Superiore en Ragusa Ibla waren tot 1926 ook echt twee verschillende gemeenten. Pas in 1926 werden ze samengevoegd tot één gemeente.

Ragusa Ibla dankt haar naam aan Ibla, de vruchtbaarheidsgodin die werd vereerd door de Siculi, de eerste bewoners van dit gebied. Het is heerlijk om door de smalle straatjes te slenteren en je helemaal te verliezen in de sfeer die hier hangt.

Barokke balkonnetjes bewonderen

Een bezoek aan Ragusa Ibla is niet compleet zonder je te vergapen aan de barokke balkonnetjes. In de Via Capitano Bocchieri zul je met open mond staan kijken naar de barokke balkonnetjes van Palazzo La Rocca.

Ook in de andere stadjes van de Val di Noto kun je veel bijzondere balkons bewonderen, maar deze schitterende figuren zijn echt uniek.

Neem nu het Palazzo Cosentini (Corso Mazzini); dat is net een theater vol monsters, maskers en muzikanten:

Aan de Salita Commendatore bewonder je ook veel barokke details, met naast het Palazzo Cosentini de Chiesa di Santa Maria dell’Itria:

De Duomo van Ragusa Ibla

Al van ver straalt de koepel van de Duomo San Giorgio je tegemoet. De kerk werd gebouwd in 1738 door architect Rosario Gagliardi (die ook in Noto veel barokkerken op zijn naam heeft staan), boven aan een tweehonderd treden tellende trappartij. Pas later, in 1820, werd de koepel toegevoegd.

De kerk is gewijd aan San Giorgio, de patroonheilige van Ragusa. Je ziet hem overal afgebeeld: op het hekwerk voor de kerk, op de façade en natuurlijk binnen in de kerk.

Binnen wordt het beeld van San Giorgio bewaard, dat alleen eind mei naar buiten komt, als men in Ragusa Ibla groot feest viert ter ere van deze patroonheilige. Een week lang zijn er speciale missen en processies, worden er feestelijke etentjes georganiseerd en zijn er muziekvoorstellingen.

Het hoogtepunt van de feestelijkheden is de laatste zondag van mei, met als spectaculaire finale een kleurrijk vuurwerk dat de hemel rondom de koepel van de kerk in vuur en vlam zet.

Verderop, aan de Via dei Normanni, is nog het portaal van de oorspronkelijke San Giorgio, van voor de aardbeving, te bewonderen. Het draagt nog altijd vol trots een afbeelding van Sint Joris te paard en de draak die hij verslaat.

Treed in de voetsporen van commissario Montalbano

Voor de opnames van de bekende televisieserie over commissario Montalbano koos regisseur Alberto Sironi voor de provincie Ragusa als ‘thuis’ van Montalbano. Hier is het landschap indrukwekkender, met steeds nieuwe panorama’s die je de adem benemen.

Als je door Ragusa Ibla wandelt, herken je de Circolo di Conversazione. Hier ontmoet Montalbano in L’odore della notte dokter Pasquano, als deze met andere leden een kaartje legt.

Ook het Piazza Duomo komt regelmatig voorbij, net als het Piazza Pola (eveneens in Ragusa Ibla) en het Piazza Poste (in de bovenstad van Ragusa).

De trappen van de Via Scale beklimmen

Vanuit Ragusa Ibla leidt een doolhof aan trappen je via de Chiesa dell’Itria, met de opvallende blauwgekoepelde campanile (klokkentoren), naar de brede trap die naar Ragusa Superiore voert. Het is een fantastische klim met steeds mooier uitzicht.

De trappartij – met maar liefst tweehonderdtweeënveertig treden – wordt bekroond door de Chiesa di Santa Maria delle Scale, met nog een paar gotische elementen.

Ga ook op zoek naar het bas-reliëf van terracotta waarop de hemelvaart van Maria wordt afgebeeld. Zie je het kleine duiveltje dat probeert om Maria weer aan haar mantel naar beneden te trekken?

Koffie drinken bij Biancomangiare

Net achter de fontein op het Piazza Duomo vind je Biancomangiare, een heerlijke koffiebar met terras waar je ook kunt aanschuiven voor ontbijt, lunch, aperitivo en diner.

Voor bij je cappuccino (of andere koffievariant) zijn er verse cornetti en andere zoetigheden, er is een uitgebreide keuze aan granita’s (onder andere met verse moerbeien) en je kunt je hart ophalen aan tal van hartig lekkers, met onder andere salades, broodjes, bruschetta’s en arancini.

Er is ijs, er zijn verse cannoli en natuurlijk kun je er biancomangiare bestellen (een toetje met amandelmelk, zie het recept in deze blog).

Delicatessen in Drogheria

Dit kleurrijke Luilekkerland is een combinatie van een traditionele drogheria, een alimentari en een delicatessenzaak. Je vindt er heel veel Siciliaans lekkers, om tijdens je vakantie van te proeven of om je koffer mee te vullen.

Of je nu olijfolie, pasta of wijn mee naar huis wil nemen of iets lekkers wil halen voor op het terras bij je tijdelijke thuis in (de omgeving van) Ragusa, bij Delicatessen in Drogheria kan het allemaal.

Ook zijn er een paar tafeltjes waar je ter plekke kunt proeven van alle lekkers. Er is een mooi menu, met een aantal gerechten dat per dag verschilt en een aantal vaste klassiekers. Da leccarsi i baffi!

Lunchen bij Enoteca Il Barocco

Voor de lunch waren we te gast bij Il Barocco, enoteca annex concept store. De winkel staat vol kleurrijke producten van lokale bodem, van wijn, bier en bijzondere likeurtjes tot olijfolie, chocolade, worstjes, boeken en cosmetische producten.

Kwaliteit, passie en traditie zijn de sterke punten is op hun menukaart te lezen. Dat klopt helemaal, want alles wordt ter plekke bereid en smaakt fantastisch.

Proef goddelijke gelato bij Gelati DiVini

Aan het adembenemend mooie Piazza Duomo zoek je verkoeling bij Gelati DiVini. De ijssalon is door Gambero Rosso bekroond met twee coni, hetgeen aangeeft dat je hier een buitengewoon goed ijsje kunt eten.

In de vitrine vind je ook een aantal bijzondere smaken zoals venkel, olijfolie, lokale (dessert)wijnen, cannolo (ricotta-ijs met verkruimelde cannoli-wafeltjes) en sinaasappelbloesem, die eigenaar Rosario je graag laat proeven.

I Banchi – ambachtelijk brood en verrassende aperitivo’s

Bij I Banchi (aan de Via Orfanotrofio 39) zijn de deuren de hele dag geopend om je te laten genieten van de Siciliaanse keuken.

Overdag loop je vooral binnen om je te verlekkeren aan het heerlijke brood en de prachtige dolci, waarna ze in de loop van de dag de koffie verruilen voor creatieve aperitivo’s. Uiteraard mag je daarna blijven hangen voor een smaakvol diner.

I Banchi is in de eerste plaats een panificio waar ze met authentieke meelsoorten heerlijk brood bakken, waarbij hun zuurdesemstarter een grote rol speelt. Zeker het proeven waard zijn de perchiasacchi, de roselli en het bijzondere pane nero di Castelvetrano.

Sicilië staat bovendien bekend om haar zoetigheden, waar I Banchi als pasticceria graag op inspeelt. Begin de dag met een cornetto of bestel net als de Sicilianen op de zomerse dagen een brioche met granita of op koudere dagen een gevulde macallè. Natuurlijk zijn ook de cassata, cannolo, ricotta misù, crostata en perpetua het bestellen waard.

Heb je meer zin in belegde broodjes? Proef dan zeker eens de focaccia met ham, kaas en aubergine of die met mortadella, mozzarella, citroen en pistache. Ook mag je de goed gevulde scacce ragusane en hun eigen variant van de sfincione eigenlijk niet missen.

Verder staat I Banchi bekend om de aperitivo’s. De barmedewerkers bereiden verrassende drankjes, waaronder hun eigen creaties Quant, Barnum, Calibano, Komarovsky, Agro en Mishima.

Begin je trek te krijgen? Het restaurantmenu is gevuld met antipasti, pasta, vlees, vis en groenten. De chefs weten de culinaire tradities van het eiland smaakvol te voorzien van een moderne touch.

Uit hun vakkundige handen komen onder meer il mare in un mosaico; spaghetti met bottarga, citrusvruchten en peterseliesaus; maialone fondente met aardappelpuree; pesce spada a cotoletta met broccoli en een Siciliaanse gazpacho of een insalata di pomodoro alla siciliana.

Het is misschien lastig na al dat lekkers, maar houd zeker een plekje over voor de desserts. Zo komen onder meer freddo al marsala en cannolo di ricotta met amandelsorbet en sinaasappelsalsa uit de keuken.

That’s a Moro – lunchen en dineren in een museum

Een plek die tegelijk een museum en restaurant vormt kom je niet vaak tegen, maar het kleine Ragusa Ibla heeft er een: That’s a Moro (Largo Camarina 5). Hier kun je lunchen of dineren met authentieke Siciliaanse gerechten, terwijl je wordt omringd door lokale kunst.

Eigenaar Giovanni was op zoek naar een nieuwe restaurantervaring en vond dat in het concept van een museumrestaurant. Hij is verliefd op zijn eiland en vindt dat de Sicilianen hun regio meer zouden moeten waarderen. Daarnaast houdt hij enorm van eten. Door That’s a Moro te openen, voegde hij deze twee passies mooi samen.

De keuken, het decor en het interieur zijn een ode aan het eiland geworden, met authentieke gerechten, zonder interpretaties of creatieve invloeden. De artistieke flair hebben ze namelijk overgelaten aan de kunstenaars die hun werken in het restaurant tentoonstellen. Zo blijft op je bord de essentie over: goed en lekker lokaal eten dat trouw is aan de traditie.

Zodra je de drempel overstapt, bevind je je in een soort theater met poppen, marionetten en een wenteltrap met kunstwerken. Tijdens een rondleiding bewonder je vervolgens de drie themazalen: de Barocco, de Scirocco en de Cavalieri.

Na het rondje langs de kunstwerken strijk je neer om te genieten van het eten. Het menu dat is samengesteld bestaat uit diverse vis-, vlees- en vegetarische gerechten. Ook heb je ruim de keuze uit verschillende pizza’s. De meeste gerechten worden geserveerd op kleurrijk servies, net zoals de Siciliaanse nonna’s dat altijd deden.

Nog meer culinaire tips voor Ragusa

Een heerlijk cafeetje is Caffè Italia, net onder de Cattedrale di San Giovanni Battista in Ragusa Superiore.

Als je naar de kerk kijkt, zie je dat de rechter klokkentoren ontbreekt – daar was tijdens de bouw helaas geen geld meer voor. Het was immers niet niets om na de zware aardbeving een hele nieuwe stad te bouwen – en op een gegeven moment was het budget helemaal op.

Op het Piazza della Repubblica in Ragusa Ibla heb je twee fijne barretjes voor bijvoorbeeld ontbijt of een caffè tussendoor: Agli Archi Caffè en Chiosco Ibleo.

Voor een aperitivo kun je goed terecht bij Caffetteria Donnafugata in Ragusa Ibla, terwijl je voor een heerlijke tagliere salumi e formaggi aanschuift bij Salumeria Barocco in Ragusa Ibla.

Siciliaanse souvenirs kopen bij Siculamente

Aan het Piazza Duomo, net naast de barokke fontein aan de onderzijde van het plein, vind je de leukste souvenirwinkel van heel Ragusa: Siculamente.

Hier vind je een uitgebreide collectie T-shirts met typisch Siciliaanse opschriften (deels ook in het Siciliaanse dialect), tassen en andere zaken die je eenmaal thuis meteen terugbrengen naar de sfeer van Sicilië.

Bezoek de bottega van Rosso Cinabro

Ze vormen een van de kleurrijkste symbolen van Sicilië: de carretti siciliani, de grote houten karren die lange tijd werden gebruikt voor het transport van groente, fruit, hout en andere goederen en die nu staan te pronken in kleine musea en werkplaatsen, als een van de vrolijkste uitingen van de Siciliaanse volkskunst.

Elk stukje van de carretti siciliani is namelijk versierd met kleurrijke motieven en verhalen. Bloemen, ridders, zeemeerminnen…

Elke kar vertelt verschillende verhalen, waarbij sommige afbeeldingen dienen als bescherming tegen het kwade oog en andere meer als reclame. De twee wielen hebben elk twaalf spaken, die eveneens versierd zijn met bloemen, adelaars, zeemeerminnen en geometrische motieven.

In Ragusa vind je de bottega van Rosso Cinabro (Via Orfanotrofio 22), waar Steve McCurry ooit een prachtige foto maakte van een prachtige Fiat500 in carretti-stijl (zie deze link).

In dit atelier werden ook de ontwerpen gemaakt voor de koelkasten, broodroosters en andere keukenproducten van Dolce & Gabbana en Smeg die zijn geïnspireerd op de Siciliaanse carretti.

Logeren bij Palazzo degli Antoci

Een prachtig logeeradres in Ragusa is Palazzo degli Antoci, op een steenworp afstand van de kathedraal. In dit prachtig ingericht palazzo met zes ruime kamers en een aantal gemeenschappelijke ruimtes stap je terug in de tijd. Alles ademt de weelderige sfeer van weleer, met kroonluchters, spiegels, prachtig gedecoreerde vloeren, antieke meubels en accessoires.

De vriendelijke eigenaren zorgen elke ochtend voor een heerlijk uitgebreid ontbijt, met zowel zoete als hartige lekkernijen.

Een heerlijk appartement in Ragusa

Erwin koos voor zijn verblijf in Ragusa voor Casa vacanze Iblachiara, een heerlijk appartement met hét uitzicht op Ragusa Ibla. Je krijgt desgewenst van de eigenaar een parkeerkaart voor je huurauto. Hij bracht na zijn wandelingen door de stad om foto’s te schieten veel tijd door op het balkon, want dit uitzicht gaat nooit vervelen…

Dé foto van Ragusa maak je net naast het appartement, aan de Corso Mazzini 138:

Nog drie tips om te overnachten in Ragusa

Ondergedompeld in de rust van de Giardino Ibleo, het park aan de voet van de heuvel, staat het Convento dei Cappuccini. In en rondom dit zeventiende-eeuwse klooster ontvouwt zich een eeuwenlange geschiedenis, terwijl het tegenwoordig ruimte biedt aan een hotel, restaurant en kookschool.

De oude cellen van de broeders zijn omgebouwd tot prachtige kamers, met een zorgvuldig uitgedacht interieur. Het weerspiegelt de eenvoud van het kloosterleven, maar wél met alle hedendaags comfort en een zekere mate van elegantie. Een aantal kamers biedt fantastisch uitzicht over de heuvels.

Dromen van boeken, dat doe je eigenlijk meteen al als je over de drempel van Sognalibro Bed & Books stapt. Deze originele bed & breakfast is gevestigd in een art nouveau-palazzo aan de Corso Vittorio Veneto 92, op een steenworp afstand van de San Giovanni, en ademt in alles de sfeer van een oude bibliotheek.

Er zijn twee B&B-kamers met elk een eigen badkamer. In de gezamenlijke woonkamer annex keuken vind je een goedgevulde boekenkast en schuif je ’s ochtends aan voor een ontbijt.

In Ragusa ligt het ultieme logeeradres voor chocoladeliefhebbers: ChocoHouse (Salita delle Erbe 12). Deze B&B hoort bij een kleine chocoladefabriek en laat je ervaren hoe het is om een meesterchocolatier te zijn.

Je bent van harte welkom om een kijkje te nemen in het laboratorio waar ze de chocolade maken. Dit wordt op authentieke wijze gedaan, aan de hand van oude Siciliaanse recepturen, in smaken met bijvoorbeeld chilipeper, citroen, hazelnoot of kaneel. De tabletten worden met de hand verpakt in perkamentpapier, zoals de traditie voorschrijft.

De B&B bestaat uit vijf kamers, elk met eigen charme. Ze zijn vernoemd naar de verschillende soorten Criollo, een van de oudste en zeldzaamste cacaosoorten ter wereld. De hoofdeindes van de bedden hebben de vorm van een chocoladereep, de meubels hebben een chocoladebruine tint en op de muren prijken quotes over chocolade.

Goede Vrijdag-processie in Ragusa

Ben je rond Pasen op Sicilië? In veel steden en dorpen op het eiland worden er op Goede Vrijdag Pasen processies gehouden om het lijden en de kruisdood van Jezus te herdenken.

Elke plaats heeft zo zijn eigen tradities, soms met een theatrale verbeelding van Christus’ lijdensweg. Zo spelen ze in Ispica een paastraditie van middeleeuwse oorsprong na, waarbij flagellanten, gelovigen die zichzelf tot bloedens toe geselen, door de straten gaan.

In Ragusa is de Goede Vrijdag-processie misschien minder spectaculair maar zeker ook heel indrukwekkend. De processie trekt door de straten rondom de Cattedrale di San Giovanni Battista, de kathedraal in Ragusa Superiore.

Leden van de scouting duwen een karretje met luidsprekers voort waaruit de gebeden klinken. Het is een herhaling van steeds dezelfde teksten waardoor het een beetje een meditatief gevoel geeft.

Sterke mannen dragen op hun schouders grote, verlichte beelden die het lijden van Jezus uitbeelden. Na een aantal rondjes stopt de stoet op het plein voor de kathedraal en verzamelen de geestelijken zich op de trappen voor een openluchtmis.

met dank aan Giampaolo Battaglia voor een aantal foto’s

Ibla Buskers – festival van straatartiesten

In oktober wordt in Ragusa Ibla Buskers georganiseerd, een straattheaterfestival waarbij artiesten van over de hele wereld het publiek op de pleinen van Ragusa in vervoering brengen en Ragusa voor even nog magischer maken dan het al is…

Nog meer tips voor je vakantie op Sicilië

Nog veel meer tips voor Ragusa en alle andere pareltjes in de Val di Noto en de oostkust van Sicilië vind je in de digitale Ciao tutti Special Sicilië – de mooiste plekken aan de oostkust.

Bestel Sicilië – de mooiste plekken aan de oostkust

De Ciao tutti Special is een digitale uitgave. Na je bestelling ontvang je zowel op de website als in je e-mail een link om de Ciao tutti Special te downloaden in pdf-formaat. Je kunt ‘m vervolgens opslaan en op meerdere apparaten (computer, laptop, smartphone of tablet) van alle moois in de Special genieten.