Wandelen over het Forum Romanum

Het is een behoorlijk complex samenraapsel van ruïnes, antieke straatstenen, losstaande zuilen, bogen en beelden die allemaal uit verschillende periodes in de Romeinse geschiedenis dateren. Welkom op het Forum Romanum – misschien wel een van de meest ingewikkelde archeologische sites om grip op te krijgen.

Toch ploeteren jaarlijks enkele miljoenen mensen zich door de vaak bloedhete vlakte vol Romeinse resten. Meestal zonder zich echt voor te bereiden op het bezoek – tenzij ze middelbare scholier zijn en daartoe verplicht worden door hun leraar. Geen wonder dat het in veel gevallen uitloopt op een beetje een teleurstellende ervaring.

Wandelen over het Forum Romanum zou echter geen opgave moeten zijn, iets wat je van je lijstje moet hebben gestreept en ‘gezien moet hebben’, maar een ontdekkingstocht die je steeds nieuwsgieriger maakt naar meer.

Hoe je het beste uit je bezoek aan het Forum Romanum haalt? Allereerst door je bezoek in de vroege lente of late herfst plannen, wanneer het weer uitnodigt om er eens goed de tijd voor te nemen.

Ten tweede door het forum te ontdekken met het pas verschenen gidsje Het Forum Romanum van Alexander Smarius. Met dit gidsje in de hand zul je het forum via vier min of meer (chrono)logische routes, gedegen beschrijvingen en verhelderende reconstructies bijna steen voor steen tot leven zien komen.

‘Wat ooit het centrum van de wereld was, is nu een weinig aantrekkelijke massa baksteen en beton,’ schrijft Smarius. Waar is dat beroemde, statige Forum van marmer gebleven? – die gedachte spookt het ongetwijfeld door de hoofden van veel teleurgestelde bezoekers. Het Forum Romanum is dan ook eigenlijk alleen interessant voor de Romebezoeker die precies wil weten waar hij op moet letten. Precies dat vertelt Smarius, ruïne voor ruïne, in het nog geen 35 pagina’s tellende, handzame boekje (inclusief plattegrond).

Een klein voorproefje van de derde route (‘Aan de voet van het Capitool’) geeft aan hoe in de wirwar van zichtbare resten de bekende monumenten worden geïdentificeerd, van context worden voorzien en met wetenswaardigheden tot leven worden gewekt:

‘De tempels aan de voet van het Capitool zijn van rechts naar links steeds iets beter bewaard. Alleen de Tempel van Saturnus (…) heeft nog zijn volledige inscriptie. Van de overige zijn de inscripties bekend dankzij de notities van een pelgrim die in de middeleeuwen over het Forum heeft gewandeld (…). Aan de hand van dit document konden de twee tempels (…) worden geïdentificeerd.

De Tempel van Concordia (…) tussen de triomfboog en het Tabularium diende oorspronkelijk als gedenkteken van de Eendracht na de politieke onrust ten tijde van de Republiek. Onder Augustus kreeg een nieuwe versie van de tempel tevens een nieuwe duiding: de Eendracht die het gevolg moest zijn van de veiligheid en welvaart van het keizerrijk.

Keizer Vespasianus’ meest bekende nalatenschap is het Colosseum. De Tempel van Vespasianus (…) had oorspronkelijk een façade van zes zuilen (14 m hoog). Toen hij zijn laatste uur voelde naderen, zou hij hebben uitgeroepen: ‘Ik geloof dat ik goddelijk word!’ Misschien nam hij het sinds Caesar bestaande gebruik om bekwame heersers na hun dood te vergoddelijken niet serieus, maar de Senaat en het volk van Rome (of eigenlijk Vespasianus’ zonen en opvolgers) deden dat wel. Van de wijdingsinscriptie is alleen een deel van het laatste woord bewaard gebleven.’

Smarius stelt de lezer bij veel details wel wat sturende vragen. Het gidsje lijkt daardoor vooral geschreven voor gymnasiumleerlingen en kan op de ‘gewone’ toerist wat betuttelend overkomen. Toch zijn ze vooral bedoeld om je te helpen beter te kijken (waarna je achterin het antwoord kunt controleren), iets waarvoor je zonder gerichte hulp te midden van die ‘massa baksteen en beton’ misschien te snel ontmoedigd bent.

Zelf met deze ‘persoonlijke gids’ over het Forum Romanum wandelen? Lees meer in

Het Forum Romanum. Met het oog op Rome | Alexander Smarius | ISBN 9789059971981 | € 6,50 | Primavera Pers | bestel Het Forum Romanum via deze link bij bol.com

Wil je naast het bezoek aan het Forum Romanum ook wat modern volkspektakel meemaken en een voetbalwedstrijd van AS Roma of Lazio bezoeken? Check dan eens deze voetbalreizen, compleet met vliegticket, hotel én wedstrijdticket!