Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
Links vooraan in de Kerk van de Friezen bevindt zich een bijzondere ruimte: een kleine kapel met een kruisbeeld, een Mariabeeld en een 33 treden tellende trap, die vrij steil naar beneden loopt. Het is echter niet de bedoeling dat je de trap afloopt; het is namelijk een devotietrap, een zogenaamde Heilige Trap.
Jarenlang was deze trap buiten gebruik en was de ruimte met het kruisbeeld een donkere opslagplaats. In het Heilige Jaar 2000 werd de trap op initiatief van de beheerders van de Kerk van de Friezen gerestaureerd, als Nederlandse bijdrage aan het Jubileumjaar.
De Scala Sancta, zoals buiten boven de gevel te lezen valt, was vierhonderd jaar eerder in gebruik genomen als de tweede Heilige Trap in Rome. De eerste, officiële Heilige Trap staat bij de Sint Jan in Lateranen. Al eeuwenlang beklimmen pelgrims van heinde en verre de treden van deze bekende Scala Santa, de meesten op hun knieën. De Heilige Trap van de Kerk der Friezen was in de loop der tijd in onbruik geraakt en zelfs bijna vergeten.
Een gedenksteen uit 1603 geeft aan dat de Heilige Trap door paus Clemens VIII is aangelegd, om het Lijden van de Heer te gedenken. Toen de trap net was aangelegd, leidde deze rechtstreeks naar het priesterkoor van de kerk en naar een speciaal Lijdensaltaar links. Bij de restauratie van 1756 werd het priesterkoor echter verkleind en kwamen er aparte zijruimtes. Toen werd aan de bovenzijde van de trap in de nieuw ontstane ruimte een kruisbeeld geplaatst, in de zichtlijn van de trap. Uit oude beschrijvingen is bekend dat op de wanden afbeeldingen te zien waren van de heilige Michaël en Magnus, maar ondanks nauwkeurige nasporingen zijn deze schilderingen tijdens de restauratie niet boven water gekomen.
De trap is in het verleden -zo blijkt uit historisch onderzoek- slechts sporadisch open geweest en heeft nooit de bekendheid gekregen van de andere Heilige Trap bij de Sint Jan in Lateranen. De trap van de Kerk der Friezen werd jaarlijks opengesteld tijdens het octaaf van het Michaëlfeest (op 29 september) en werd dan door veel pelgrims op de knieën beklommen. De laatste honderd jaar is dat gebruik echter in onmin geraakt.
Zoals gezegd werd de Heilige Trap pas in 2000 weer opengesteld voor publiek, in elk geval elke woensdag en zondag en soms ook op feestdagen. Bij de restauratie werd het kruis dat boven aan de trap staat wel permanent zichtbaar gemaakt, door een kijkgat in de deur en door de aanleg van goede verlichting. Vanaf de Borgo Santo Spirito kun je nu dus altijd een blik op het kruis werpen. Door het kijkgat in de vorm van een klein kruis wordt je blik via de treden automatisch naar het grote kruis getrokken. Als de deuren open zijn kun je de trap uiteraard beklimmen. Dat hoeft niet meer per se knielend; je mag de trap ook gewoon beklimmen.
Aan beide zijden van de trap werden bij de restauratie glasplaten geplaatst die de trap van de kapelruimte afschermen. Beeldend kunstenaar Krien Clevis heeft in het voorjaar van 2001 in beide glasplaten een etswerk aangebracht. Ook zij had gelezen dat zich vroeger op de wanden van deze HeiligeTrap fresco´s bevonden met episodes uit het leven van de twee patroonheiligen van de kerk, de Heilige Michaël en de Heilige Magnus en ze heeft geprobeerd deze fresco’s min of meer terug te halen.
Links zie je rond de centrale symbolen van Michaël (zwaard en weegschaal) zijn gevecht met de duivel en van zijn verschijningen op aarde. Rechts zie je de symbolen van Magnus, mijter en zwaard, met daaromheen enkele episoden uit het verhaal van Magnus, over hoe hij mensen tot het christendom bracht, doopte en omwille van het geloof gedood werd. Ook heeft Clevis afgebeeld hoe mensen uit Friesland zijn lichaam vonden en als reliek een arm mee naar Friesland namen.
Onderweg naar boven zijn er nog drie andere opmerkelijke dingen te zien. Op de achtste, de negentiende en de bovenste trede is telkens een kruisje in de steen uitgehakt, als herinnering aan de drie keren dat Jezus tijdens het afleggen van de kruisweg struikelde en viel. De treden van de trap bestaan uit marmeren platen, die ooit elders zijn gebruikt. Waar weten we niet precies, maar op een van de treden zie je nog een antiek reliëf.
Meer lezen over de Kerk van de Friezen in Rome? Irene Stellingwerff bundelde al haar kennis over de kerk en de geschiedenis van deze Nederlandse plek in Rome in het boekje De Kerk van de Friezen in Rome. Met veel fotomateriaal, zodat je bijna echt een rondleiding door deze bijzondere kerk krijgt!
