Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
Wie Rome ooit heeft proberen te doorkruisen op oncomfortabele schoenen, zal ze menigmaal vervloekt hebben, die typisch Romeinse straatsteentjes, die ook wel sampietrini (of sanpietrini of selci) genoemd worden. Het staat zeer authentiek en het ziet er vele malen mooier uit dan asfalt, maar ze zijn niet altijd even handig.
De straatstenen zijn al lange tijd een punt van strijd voor de Romeinen. Sommige stadbewoners zijn er helemaal verliefd op en wijden lyrische verhalen aan deze stenen, die de stad volgens hen een schitterend aanzien geven. Gelijk hebben ze wel, want veel straten en pleinen in de stad hebben hun charme toch wel deels aan deze kleine keitjes te danken.
Toch hebben de stenen ook verrassend veel tegenstanders. Veel Romeinen vervloeken de stenen vooral bij regenachtig weer, omdat ze dan veranderen in een spekgladde ondergrond waarop je makkelijk uitglijdt.
Een paus die uit zijn koets viel
Om te weten waar de naam van de sampietrini vandaan komt, moet je in de Romeinse wijk Testaccio op zoek naar de Via Nicola Zabaglia, waar een wirwar aan verhalen achter schuilgaat. Die wirwar begint net buiten de grenzen van het Romeinse grondgebied, in Vaticaanstad. Op het Sint-Pietersplein, om precies te zijn.
Het was 1725 en paus Benedictus XIII viel bijna uit zijn koets toen hij het plein voor de Sint-Pieter overstak. De koets was bijna omgeslagen omdat de bestrating er zo belabberd aan toe was; de keien waren ongelijk en de weg zat vol gevaarlijke gaten. Monsignor Ludovico Sergardi, opzichter bij de Fabbrica di San Pietro, het bouw- en onderhoudsbedrijf van de Sint-Pieters-basiliek, vond het welletjes: het plein moest een nieuw plaveisel krijgen.
Van metselaar tot pauselijk ontwerper
Maar hoe leidt de weg van de keitjes van het Sint-Pietersplein naar de Via Nicola Zabaglia in Testaccio? In 1686 was een zekere Nicola Zabaglia in dienst getreden bij de genoemde Fabbrica di San Pietro. Nicola (1664-1750) begon als een eenvoudige metselaar maar wist zich al snel op te werken, vooral dankzij zijn talent voor het ontwerpen van bouwmachines en steigers, die uiteraard bij bouw- en onderhoudswerkzaamheden erg goed van pas kwamen (Michelangelo, bijvoorbeeld, beschilderde het plafond van de Sixtijnse Kapel op zijn rug, liggend op steigers).
Hij was zo goed, dat Nicola een werkkamer toegewezen kreeg op de ‘zolder’ van de Sint-Pieter, recht boven het middenschip van de basiliek. Vanaf daar kon hij goed toezien op de onderhoudswerkzaamheden van de werknemers die hij inmiddels onder zijn hoede had (steenhouwers, metselaars en timmerlieden).
Omdat hij een clubje werknemers om zich heen had verzameld, wordt Nicola ook wel gezien als een van de oprichters van de Sampietrini, een soort genootschap van metselaars en andere bouwvakkers in dienst van de Fabbrica di San Pietro, die in de loop der tijd een steeds duidelijker omlijnd takenpakket kregen.
De eerste Romeinse keitjes
Toen Nicola de Confraternità dei Sampietrini mede vormgaf, had het woord sampietrini in Rome nog niet die andere betekenis, die nu veel bekender is in de stad. Sampietrini is namelijk de Italiaanse benaming voor de kleine keitjes, de donkergrijze, taps toelopende blokjes basalt, waarover je in veel straten en op veel pleinen van Rome wandelt. Ze worden zo genoemd omdat ze voor het eerst werden gebruikt bij de bestrating van het Sint-Pietersplein. En zo zijn we weer bij het begin van dit verhaal: dat gebeurde namelijk precies toen Ludovico Sergardi in 1725 de paus bijna uit zijn koets had zien kukelen.
Een fatale val
De sampietrini kunnen, als het net geregend heeft, gevaarlijk glad worden. Het was een van de leden van de Confraternita dei Sampietrini die in 1938 uitgleed, toen hij bezig was met een van de taken die al eeuwen aan de Sampietrini was toevertrouwd: het ontsteken van de fakkels rond de koepel van de Sint-Pieter, die werden aangestoken ter gelegenheid van een religieuze feestdag.
De arme ziel viel naar beneden en stierf. Pius XII was de zittende paus; hij liet de fakkels voorgoed vervangen door elektrische lampen. De fakkels mogen dan verdwenen zijn, maar de keitjes op menig Romeins plein vormen nog altijd een herinnering aan de Sampietrini, en aan die ene man naar wie een straat in de wijk Testaccio werd vernoemd.
Meer lezen over de sampietrini? De stenen hebben zelfs een eigen website, met foto’s, achtergrondverhalen, gedichten en een stukje geschiedenis.
Ontdek nog meer moois in de straten van Rome
Ga met ons mee naar de Eeuwige Stad en ontdek de verhalen die zich schuilhouden in de vele straatjes en steegjes van Rome. Andiamo a Roma!
P.S. De Ciao tutti Special is een digitale uitgave. Na bestelling ontvang je zowel op de website als in je email, een link om de Ciao tutti Special te downloaden in pdf-formaat. Je kunt ‘m vervolgens opslaan en op meerdere apparaten (je pc, laptop, smartphone en/of tablet) van alle moois in je Special genieten.
