Pauline Borghese als Venus

Vanochtend zagen we al een glimp van deze schitterende dame, door Antonio Canova geschapen uit het marmer maar zo levensecht dat ze als het ware zo op kan staan en weg kan wandelen. Vanmiddag bekijken we het beeld wat gedetailleerder.

Allereerst het model, Pauline Bonaparte, de zus van Napoleon. Zij trouwde in 1803 met Camillo Borghese, die Canova de opdracht gaf zijn vrouw in het marmer te vereeuwigen. Grote vraag is of Pauline zelf heeft geposeerd voor het beeld. In dat geval zou een keizerlijke hoogheid zich naakt voor een kunstenaar hebben vertoond, wat volgens de Romeinen in die tijd hoogst ongehoord was. Tel daarbij op dat het paar gescheiden leefde (Pauline grotendeels in Parijs en Camillo in Turijn), en je begrijpt dat er heel wat geroddeld, gesuggereerd en gefluisterd werd.

Het gezicht dat Canova vorm gaf is echter zonder twijfel dat van Pauline. Camillo wilde echter niet dat bezoekers alleen die kant van zijn vrouw zagen; hij liet het beeld van een draaimechanisme voorzien zodat al zijn gasten zijn vrouw van alle kanten konden bewonderen. Dat viel bij Pauline niet in al te goede aarde. Toen het beeld van Turijn naar Rome was verhuisd, vroeg ze haar man om het aan niemand meer te tonen omdat ‘mijn naaktheid aan het onzedelijke grenst’. Wonder boven wonder gaf Camillo gehoor aan haar verzoek en het beeld werd opgeslagen in een grote kist.

Gelukkig kunnen wij Pauline nu weer van alle kanten bewonderen, aangezien ze deel uitmaakt van de enorme kunstcollectie van de Galleria Borghese. Canova heeft deze schitterende dame echter niet als zichzelf geportretteerd; ze is afgebeeld als Venus Victrix, de Venus die de hoofdprijs kreeg tijdens het Oordeel van Paris.

Tijdens het huwelijk van de sterfelijke Peleus met de zeenimf Thetis waren alle goden van de partij, behalve Eris, de godin van de twist, die niet was uitgenodigd. Eris was hier zo boos over, dat ze haar naam eer aandeed en een plan bedacht om twist te zaaien. Ze gooide een gouden appel tussen de feestvierende goden, met het opschrift ‘Voor de mooiste’. Dat leidde uiteraard tot enorme onenigheid onder de aanwezigen, en met name tussen de drie godinnen Aphrodite (Venus), Hera en Athene.

Niemand durfde te beoordelen wie van de drie nu echt het allermooist was. De feestvierders schakelden daarom de hulp in van sterfelijke Paris. Ook hij wist echter niet wie hij moest kiezen. De drie godinnen, niet alleen mooi maar ook sluw, probeerden hem om te kopen. Athene beloofde hem wijsheid en roem, Hera rijkdom en macht en Aphrodite beloofde hem de mooiste vrouw van de wereld.

Het einde laat zich raden: Paris hechtte de meeste waarde aan de belofte van Aphrodite en koos voor haar. Dat was niet zo slim, aangezien de mooiste vrouw ter wereld, Helena, reeds getrouwd was. Niet met zomaar iemand, nee, ze was de vrouw van Menelaus, de koning van Sparta. Paris wist – uiteraard met de bovenmenselijke hulp van Aphrodite – Helena te schaken, hetgeen de Trojaanse oorlog ontketende.

De appel die voor dit alles de aanleiding was, rust nog steeds in de hand van Canova’s Venus alias Pauline, zoals op onderstaande oude foto goed te zien is:

Wie in Rome de Galleria Borghese bezoekt, moet zeker even de tijd nemen om de schoonheid van dit meesterwerk van Canova op zich in te laten werken. Kijk ook eens naar de prachtige kleur van het marmer. Het lijkt wel echte huid. Hoe Canova dat voor elkaar kreeg? Het schijnt dat hij het marmer bestreek met een laag was die hij vervolgens liet smelten, waardoor het witte marmer een warme roze gloed heeft gekregen. Hierdoor werd Venus / Pauline nog een beetje mooier, nog een beetje echter en nog een beetje sensueler…

Print dit artikel of sla het op als pdf