Bewonder Rome vanaf het dakterras van Il Vittoriano

Je kunt er niet omheen: waar je je in Rome ook bevindt, overal zie je een glimp van Il Vittoriano, het enorme monument voor Vittorio Emanuele II aan Piazza Venezia. Je houdt ervan of je verafschuwt het, een tussenweg is er niet.

De Romeinen hebben in elk geval niet veel goede woorden over voor de schoonheid van dit enorme altaar voor het vaderland: ‘de suikertaart’ wordt het gebouw meestal genoemd, of erger, zoals ‘het gebit van Rome’ of ‘de typemachine’.

Of je het nu mooi vindt of niet, het Vittoriano is al meer dan een eeuw een trouw baken en handig herkenningspunt in het centrum van Rome. Vanaf verschillende plekken zie je wel een deel van een van de quadriga’s, de strijdwagens, op het dak tevoorschijn piepen.

Altaar van het Vaderland

Het Vittoriano werd gebouwd tussen 1885 en 1911, als gedenkteken voor de eenwording van Italië en de eerste koning van het land. Het is tevens de plek van het Altare della Patria, het Altaar van het Vaderland.

In het gebouw is het Museo del Risorgimento gevestigd (dat gratis toegankelijk is), waar het verhaal van de Italiaanse eenwording wordt verteld aan de hand van tal van documenten en objecten.

Bewonder Rome van bovenaf

Wist je dat Il Vittoriano ook een van de mooiste uitkijkpunten van de Eeuwige Stad heeft? Je bereikt het Terrazza delle Quadrighe via het Museo del Risorgimento.

Je kunt een groot deel per trap omhoog, maar uiteindelijk vind je aan de achterzijde van het monument een lift waarmee je nog verder de hoogte in kunt (hiervoor betaal je wel een toegangsprijs). Eenmaal boven word je beloond met een prachtig uitzicht.

Als je goed kijkt, zie je alle hoogtepunten van Rome aan je voorbijtrekken: het Forum Romanum, het Colosseum, het bovenste puntje van het palazzo waar de Trevifontein tegenaan is gebouwd, het ronde gat van de koepel van het Pantheon… Kijk maar mee!

De strijdwagens in silhouet

Het terras biedt niet alleen een prachtige blik op de stad, ook Il Vittoriano zelf zie je vanuit een heel ander perspectief. Vanaf het terras kijk je bijna recht tegen de quadriga’s aan die je vanaf veel verschillende plekken in de stad kunt zien en die vaak als oriëntatie dienen.

Deze bronzen strijdwagens worden voortgedreven door de gevleugelde overwinning, een teken van de grootsheid van de stad, van de onstilbare dromen, de eindeloze mogelijkheden. Vanaf deze hoogte is het makkelijk meedromen…

Het paard van Vittorio Emanuele II

Een mooi verhaal is verbonden aan het enorme paard dat koning Vittorio Emanuele II op zijn rug draagt. Wie het paard vluchtig bekijkt, ziet misschien niets meer dan een paard van brons.

Het is een ontwerp van Enrico Chiaradia en Emilio Gallori, die voor het uitvoeren van hun plan maar liefst vijftig ton brons nodig hadden. Dat kregen ze uiteindelijk van het Ministerie van Oorlog, dat kanonnen ter beschikking stelde die konden worden omgesmolten tot de verschillende onderdelen van het paard.

Het resultaat is een paard van maar liefst twaalf meter hoog en twaalf meter breed, waarmee dit beeld het grootste gebeeldhouwde paard ter wereld is. De hoeven van het paard zijn meer dan een halve meter groot en de snor van de ruiter, Vittorio Emanuele II zelf, is maar liefst drie meter lang!

In de buik van dit paard zit een goed bewaard geheim. Volgens de verhalen van de Romeinen althans. Ter gelegenheid van de inhuldiging van het monument, waarbij koning Vittorio Emanuele III aanwezig zou zijn, zou er namelijk gedineerd zijn in de buik van het paard.

Vlak voordat de twee helften waaruit het paard bestond aan elkaar gelast werden, organiseerde men een etentje in de buik van het paard. Zo’n twintig vooraanstaande mannen zouden daar samen met de koning hebben genoten van brood, pasta en een goed glas wijn.

Helaas zijn er maar weinig foto’s en documenten bewaard gebleven. Bij een van de foto’s die nog te vinden zijn, staat ook een lijstje met namen (al wordt als burgemeester van Rome Torlonia aangeduid, die dat toen nog niet was).

Volgens het document bij de foto zie je van links naar rechts Giovanni Battista Bastianelli (eigenaar van de werkplaats waar de paarden voor het gebouw waren gemaakt), Angelo Paulucci, Domenico Abbati, professor Cesare Maccari, minister Bertolini, Leopoldo Torlonia, Carlo Riveri, A. Bastianelli en de beeldhouwer Trentanove, die Chiaradia bij had gestaan tijdens het proces van het tot leven wekken van het paard. Een andere foto laat de binnenkant van het paard nog duidelijker zien:

Daags nadat deze mannen hadden genoten van hun diner werden alle herinneringen aan dit banket weggepoetst en werden de twee helften van het paard aan elkaar gelast. Rome was een bijzondere plek om te eten armer, maar een prachtig verhaal rijker.

Heel Italië in één monument

Bekijk zeker ook de overige beelden. Elke Italiaanse regio heeft namelijk een eigen beeld op deze ‘typemachine’, zoals het monument ook wel genoemd wordt. Althans, alle Italiaanse regio’s die ten tijde van de bouw van het Vittoriano bestonden.

Het zijn er zeventien om precies te zijn, en ze zijn bijna allemaal gemaakt door een beeldhouwer die uit de betreffende regio afkomstig is. Je vindt deze regionale beelden in de kroonlijst van de bovenste zuilengalerij. Van links naar rechts zie je de regio’s Piemonte, Lombardije, Veneto, Ligurië, Emilia-Romagna, Toscane, Le Marche, Umbrië, Lazio, Abruzzo, Campanië, Puglia, Basilicata, Calabrië, Sicilië en Sardinië.

Ook veertien grote steden van het verenigde Italië zijn op het monument terug te vinden. Deze zijn niet gemaakt door beeldhouwers die uit deze steden afkomstig waren, maar allemaal van de hand van Eugenio Maccagnani. Je vindt de steden op het voetstuk van het paard van Vittorio Emanuele, als ware ze letterlijk dragers van de monarchie.

Het is nog een heel gepuzzel om alle steden te herkennen. Als je goed kijkt en combineert, zie je Genua (met het gewaad van de Dogen van de Republiek), Milaan (met een schild met daarop een slang en een kruis), Palermo (met een slang om een arm gewenteld), Florence (met een gelauwerde persoon die veel weg heeft van Dantes Beatrice) en Venetië (met de bekende Venetiaanse leeuw).

Napels herken je aan een koninklijk gewaad en een prachtig halssieraad, Bologna aan het hoofddeksel van een professor en een wetboek, Ravenna aan een Byzantijns gewaad, Turijn aan het wapentuig, Ferrara aan de lier, Pisa aan de jakobijnenmuts, Mantova aan Vergilius en een kroon op het schild, Amalfi aan het kompas en Urbino aan de renaissancegewaden.

Voor je het monument achter je laat, raad ik aan nog even stil te staan bij de zes laatste prachtige beelden die de waarden van Italië verbeelden: de zes meter hoge Pensiero, Azione, Sacrificio, Diritto, Forza en Concordia. Heel Italië in één monument dus!

met dank aan Erwin, Marloes & Willemijn voor een aantal foto’s