Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
Maar weinig mensen weten dat Florence, net als Venetië, een leeuw als symbool heeft. Bijna iedereen kent de Franse lelie, die overal in de stad opduikt en zo al heel lang geleden het heersende symbool is geworden voor Florence, maar de leeuw als symbool lijkt vergeten. Vandaar dat we met deze blog een klein eerbetoon aan de Florentijnse leone brengen.
De fiere Marzocco
De belangrijkste leeuw, Marzocco genaamd, houdt fier de wacht voor het Palazzo Vecchio, links van de David van Michelangelo. Zijn naam zou een afgeleide zijn van Martocus, de kleine Mars.
Het beeld is vervaardigd door Donatello, die de opdracht kreeg een dergelijke leeuw te maken voor de Santa Maria Novella. Het origineel staat echter al zo’n honderdvijftig jaar in het Bargello, maar de meeste bezoekers van Florence zien de Marzocco op het Piazza della Signoria.
De leeuw houdt een schild vast met daarop het andere symbool van Florence, de rode lelie op een witte ondergrond. Volgens de Florentijnen droeg de leeuw oorspronkelijk ook een gouden kroon met daarop de woorden: ‘Voor het waardige vaderland draag ik een kroon, zodat de vrijheid gehandhaafd zal worden.’
Ook boven de ingang van het Palazzo Vecchio zie je twee gouden leeuwen. Helemaal boven op de toren van het palazzo prijkt nog een leeuw, die tegen de windvaan opklimt. Al deze leeuwen waken over Florence en zullen de stad en haar inwoners blijven beschermen, zoals ze al eeuwenlang doen.
Een kus op een leeuwenkont
De Marzocco werd, zeker in de tijd van de oorlogen tussen de verschillende steden, door de Florentijnen op handen gedragen. Tijdens de Slag bij Cascina in 1364, waar de Florentijnen vochten tegen hun aartsrivalen, de inwoners van Pisa, dwongen de Florentijnen de Pisaanse krijgsgevangenen het achterwerk van de Marzocco te zoenen. Dat was pas een overwinning!
Leeuwen op het Piazza della Signoria
Er waren echter al eerder leeuwen in de stad, échte leeuwen welteverstaan. In de dertiende eeuw liepen die eerst te ijsberen in een grote kooi op het Piazza del Duomo, op de plek waar nu de Loggia del Bigallo te vinden is.
Later verhuisden de leeuwen naar het Piazza della Signoria. Waar nu de Loggia dei Lanzi staat, rook het in die tijd naar leeuwen. Cosimo I vond dat echter maar niets, dus toen hij zijn intrek nam in het Palazzo Vecchio (omstreeks 1540), liet hij de leeuwen weghalen.
Ze verhuisden naar grote kooien achter het paleis. De naam van de straat achter het Palazzo Vecchio, Via dei Leoni, herinnert nog altijd aan deze periode.
De leeuw is los
Over deze leeuwen doet overigens nog een bijzonder verhaal de ronde. Het kon natuurlijk niet uitblijven dat er een leeuw ontsnapte. Een onachtzame bewaker, een hongerige leeuw… Je kunt je de paniek in de stad wel voorstellen. De leeuw maakte rustig een ommetje door de straten rondom het Palazzo Vecchio.
In de Via della Ninna zat een eenjarig jongetje, Orlandino genaamd, te spelen. Hij keek op en zag een reusachtige poes. Gefascineerd keek hij het dier aan, zich niet bewust van het gevaar. Zijn moeder zag op afstand de leeuw steeds dichter naar haar zoontje toe wandelen en bestierf het van angst. Maar de leeuw had geen kwaad in de zin. Hij tilde het kindje voorzichtig op en bracht het naar de moeder.
De leeuw werd gevangen en het kind werd onthaald als een kleine held. Het kreeg van de Signoria, een soort gemeenteraad, een enorme som geld, zodat het zou kunnen gaan studeren. Deze kleine Orlandino groeide op en werd de stamvader van het Florentijnse geslacht Leoni, waarvan de afstammelingen nog steeds graag dit bijzondere verhaal vertellen.
Stenen leeuwen
De toegang tot de Loggia dei Lanzi wordt tegenwoordig bewaakt door twee stenen leeuwen, maar die zijn voor zover bekend niet gecreëerd door een bekende beeldhouwer. Ze bewaken wel een paar schitterende beelden.
Het meest opvallende beeld onder de Loggia dei Lanzi is wellicht dat van de Sabijnse maagdenroof, een creatie van de Vlaamse beeldhouwer Giambologna. Hij beitelde de worstelende oude man, de jonge adonis en de vrouw die zich tevergeefs probeert te bevrijden uit slechts één stuk marmer.
Giambologna gaf de uitdrukkingen zo gedetailleerd weer dat je er als het ware tussen wil springen om een einde aan de worsteling te maken. Hij had al voor ogen dat het beeld echt van alle kanten bekeken moest kunnen worden – iets wat je zeker doet, zo fascinerend zijn de gelaatsuitdrukkingen van zijn drie figuren.
Dat er in de Loggia dei Lanzi zo’n gruwelijk beeldhouwwerk staat, is geen toeval. Cosimo I had namelijk opdracht gegeven om hier beelden te plaatsen die moesten dienen als een duidelijke waarschuwing aan zijn onderdanen.
Het best geslaagd in die opzet is Cellini’s Perseus, die trots het net afgehakte hoofd van Medusa toont. In deze blog lees je meer over dit bijzondere beeld.
Naast de twee grote leeuwen aan weerszijden van de trappen van de Loggia dei Lanzi zie je in en om de loggia ook nog een aantal kleinere leeuwen:
In de muil van de leeuw
Een van de deuren van de Duomo van Florence wordt eveneens bewaakt door een leeuw. Deze leeuw heeft een wijd opengesperde muil. Wees voorzichtig als je deze leeuw ziet en probeer zeker niet je hand in zijn muil te steken. In zijn Istorie Fiorentine vertelt Giovanni Cavalcanti over hoe dramatisch dit af kan lopen.
Hoofdpersoon in zijn verhaal is de Florentijn Anselmo, die woonde aan de Via del Cocomero (Watermeloenstraat), de huidige Via Ricasoli. Deze Anselmo had regelmatig een vreemde nachtmerrie, waarin hij door een leeuw werd verwond en vervolgens in stukken werd gescheurd. Dat leidde tot een enorme angst voor deze beesten, die in die tijd in Florence te zien waren – eerst onder de Loggia dei Lanzi en later in een kooi achter het Palazzo Vecchio.
Anselmo nam dan ook altijd een flinke omweg om de leeuwen te vermijden. Zijn familie en vrienden probeerden hem van zijn angst af te helpen. Ze wilden hem meetronen naar de leeuwen om hem te laten zien dat zijn angst ongegrond was; ze zaten immers vast en zouden hem nooit in zijn slaap verrassen.
Alle pogingen waren echter tevergeefs – Anselmo bleef doodsbang voor leeuwen. Ene Cerusico, die we nu wellicht zouden omschrijven als een psycholoog – adviseerde de beste man dan eerst maar eens een beeld van een leeuw op te zoeken. Aan het einde van de Via del Cocomero was zo’n stenen leeuw te vinden, naast een van de deuren die toegang geven tot de Duomo.
Links van de deur staan twee leeuwinnen, rechts van de deur een leeuw, met zijn muil wijd opengesperd. Volgens Cerusico moest Anselmo zijn hand in de muil van de leeuw plaatsen om voor altijd van zijn angst te genezen.
Zo gezegd, zo gedaan. Op een zondagochtend begaf Anselmo zich naar de Duomo en stopt hij, na wat aandringen van Cerusico en van zijn vrienden, zijn hand in de muil van de leeuw.
Iedereen begon al te klappen en Anselmo’s bonzende hart begon juist weer wat normaler te kloppen, toen hij het plots uitschreeuwde en geschrokken zijn hand terugtrok. Aan zijn vinger bungelde een schorpioen die in de muil van de leeuw bleek te hebben gezeten. Door de shock begaf Anselmo’s hart het en stierf hij op de trappen van de Duomo, niet helemaal zoals zijn nachtmerrie had voorspeld maar wel door toedoen van de muil van de leeuw…
Op safari in Florence
Saskia neemt je, samen met Florentijn Federico, mee op safari in Firenze – of Florence zoals we in Nederland zeggen. Ga je mee op zoek naar zeilende schildpadden, brullende leeuwen en een zwijntje dat geluk brengt?
Klik in de podcast-player hieronder op play en ontdek samen met Saskia verschillende (wilde) dieren in de stad.
