Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
Begin dertiende eeuw kwam Dominicus aan in Bologna, toen al een bruisende stad – met name vanwege de twee eeuwen eerder geopende universiteit. Zijn orde vestigde zich in eerste instantie bij de Santa Maria della Purificazione, een kerk buiten de stadsmuren, maar deze kerk barstte al snel uit haar voegen.
San Nicolò delle Vigne
Begin dertiende eeuw namen de Dominicanen hun intrek in de San Nicolò delle Vigne. Ze startten meteen met de bouw van een klooster om al hun broeders in Bologna onderdak te kunnen bieden. Hier blies Dominicus in de zomer van 1221 zijn laatste adem uit, waarna hij werd begraven in de kerk.
Inmiddels zul je de naam San Nicolò delle Vigne niet meer op de stadsplattegrond van Bologna aantreffen. De naam van de heilige Dominicus is inmiddels versmolten met de naam van de kerk, die de Bolognesi van nu kennen als de San Domenico – maar die de heilige zelf waarschijnlijk niet meer zou herkennen, zoveel is er in de loop der tijd aan- en bijgebouwd.
Een rozenkrans voor Dominicus
Op het plein voor de San Domenico staan twee zuilen. Op de ene zuil prijkt een beeld van de heilige Dominicus, op de andere zie je de Madonna van de Rozenkrans. De beelden verwijzen naar de legende dat Maria vanuit de hemel een rozenkrans zou hebben toevertrouwd aan Dominicus.
In de kerk vind je in de Cappella del Rosario, de kapel van de rozenkrans, de vijfenvijftig geheimen van de rozenkrans (gebeurtenissen in het leven van Maria en Jezus), waaronder de geboorte en de doop van Jezus.
Een aantal van deze geheimen is geschilderd door Lavinia Fontana, wat in die tijd nog zeer bijzonder was. Veel vrouwelijke schilders waren er namelijk nog niet – en zeker geen vrouwelijke schilders die in opdracht van de kerk aan de slag mochten.
In de kapel vind je een herinnering aan nóg een vrouwelijke schilder: Elisabetta Sirani ligt hier begraven. De Cappella del Rosario is tevens de laatste rustplaats voor de schilder Guido Reni. Leuk om te weten: Mozart zou ooit op het orgel in deze kapel hebben gespeeld.
Arca di San Domenico
Tegenover de Cappella del Rosario vind je het hoogtepunt van de San Domenico: de Cappella di San Domenico, met het graf van de heilige Dominicus, de Arca di San Domenico.
Het ontwerp van deze marmeren tombe is voor het grootste deel van de hand van Nicola Pisano, maar ook andere bekende en minder bekende kunstenaars hebben aan de versiering van de tombe gewerkt. Zo vervaardigde Michelangelo tijdens zijn verblijf in Bologna drie beelden voor de Arca: de heilige Proculus, de heilige Petronius en een engel met kandelaar.
Petronius, de beschermheilige van Bologna, staat in contrapposto. Michelangelo heeft hem een model van de stad Bologna in handen gegeven.
De engel met kandelaar werd de pendant van de twintig jaar oudere engel van Niccolò dell’Arca. In eerste instantie werd aangenomen dat de engel aan de rechterzijde van Michelangelo was. Vanaf de negentiende eeuw is men er echter van overtuigd dat de andere engel, die aan de linkerzijde dus, van de hand van Michelangelo is.
Michelangelo was tijdens zijn verblijf in Bologna pas negentien jaar oud. Ongelooflijk als je ziet wat hij toen al kon creëren!
Bezoek de San Domenico in Bologna
De San Domenico ligt aan het gelijknamige plein, het Piazza San Domenico. De kerk is gratis te bezoeken. Van maandag tot en met vrijdag is de kerk geopend van 8.30 tot 12.00 uur en van 15.30 tot 18.00 uur.
‘s Zaterdags kun je er terecht van 8.30 tot 12.00 uur en van 15.30 tot 17.00 uur. Op zondagochtend zijn er heilige missen en kun je de San Domenico niet bezoeken. Zondagmiddag kun je de kerk bekijken tussen 15.30 en 17.00 uur.
Het leven van Dominicus
Dominicus Guzman werd rond 1170 in het Castiliaanse Calaruega geboren als jongste zoon in een gezin met vier kinderen. Zijn oom, een priester, nam zijn opvoeding ter hand. Hij liet ook de jonge Dominicus een opleiding tot priester volgen.
In 1204 vertrok Dominicus op een missie naar Denemarken. Deze reis zou zijn leven danig veranderen. Onderweg in Toulouse kreeg hij namelijk te maken met een ketterse stroming, die van de Katharen. Dominicus was ontzet door de levenswijze van deze mensen en besloot al snel zijn reis naar Denemarken te onderbreken om zijn leven geheel te wijden aan de strijd voor het zuivere geloof.
Om dit te bereiken, koos hij met name de weg van vasten, prediking en voorbeeldig leven. Eind 1206 stichtte hij te Prouille (het huidige Fanjeaux) een vrouwenklooster, dat het eerste klooster van de latere Dominicanessen zou worden.
In 1208 riep de paus, naar aanleiding van de moord op een van zijn gezanten, op tot een kruistocht tegen de Katharen. De Zuid-Franse Katharen werden uitgemoord. Dominicus moest echter niets hebben van al dit geweld. Hij zette zich liever in voor de opbouw van een nieuwe geestelijke orde, die vooral de bewaking van het geloof nastreefde. Deze orde werd al snel de orde der Dominicanen genoemd, naar de naam van de initiator.
Paus Honorius III erkende de orde officieel in 1216. Vanaf dat moment stuurde Dominicus zijn broeders naar de gerenommeerde universiteiten in Parijs en Bologna om theologie te gaan studeren. Zo ontstond al snel een internationale orde die in 1220 voor het eerst bijeenkwam, in Bologna.
Dominicus zelf predikte in die jaren vooral in Noord-Italië. Hij deed afstand van de leiding van zijn orde. Uitgeput door het vele reizen stierf hij op 6 augustus 1221 te Bologna, waar hij werd begraven in een vrij simpele tombe in de San Domenico. In 1234 werd hij door paus Gregorius IX heilig verklaard. Het duurde echter nog tot 1268 voordat zijn lichaam werd overgebracht naar het marmeren grafmonument.
In de katholieke iconografie wordt Dominicus meestal afgebeeld met een staf, een boek en een hond. De staf staat voor zijn geestelijk leiderschap; het boek voor het belang dat de dominicanen hechten aan studie.
En de hond? Die verwijst naar een woordspeling. Het Latijnse woord voor dominicaan is namelijk dominicanus, dat klinkt als Domini canis, oftewel ‘hond van de Heer’.
De graven van de glossatori
Op het Piazza San Domenico vind je, naast de zuilen met de beelden van de heilige Domenicus en de Madonna, ook het graf van Rolandino de’ Passaggeri, een glossatore, rechtsgeleerden van de Studium, de toenmalige universiteit. Zij voorzagen het Romeinse recht van aantekeningen – glosse genaamd. Iets verder weg, aan de rand van het plein, staat de tombe van zijn collega Egidio Foscherari.
