Vliegen met Da Vinci

De droom om te kunnen vliegen is zo oud als de weg naar Rome. Zo vertelt de Griekse mythologie ons over Icarus, die samen met zijn vader Daedalus door koning Minos gevangen werd gehouden in het Labyrint op Kreta. Om te kunnen ontsnappen, maakte Daedalus voor zijn zoon vleugels van veren en was.

Icarus vloog weg van het eiland, maar hij was overmoedig en vloog steeds hoger en hoger. Toen Icarus dichtbij de zon kwam, begon de was te smelten waarmee de vleugels bevestigd waren en hij stortte in de zee, die sindsdien de Icarische Zee genoemd wordt.

In het vijftiende-eeuwse Toscane bedacht niemand minder dan Leonardo da Vinci (1452-1519) een minder tragische manier om te kunnen vliegen.

Deze kunstenaar, wetenschapper en uitvinder had een ongelooflijke honger naar kennis en was gefascineerd door hoe vogels konden vliegen. Hij wilde niets liever dan het principe van de vogelvlucht nabootsen, waardoor ook de mens zelf zou kunnen vliegen.

Schetsen van vogels en vliegmachines

Om deze droom te kunnen verwezenlijken, maakte Leonardo tussen circa 1485 en 1515 talrijke schetsen en gedetailleerde tekeningen van de vogelvlucht en ontwerpen van vliegmachines.

Zo bevindt zich in de Biblioteca Ambrosiana in Milaan de Codex Atlanticus, een 1119 pagina’s tellend manuscript dat tussen 1479 en 1519 is vervaardigd, grotendeels geschreven in Leonardo’s bekende spiegelschrift. De codex bevat talloze theorieën en tekeningen over de geometrie, astronomie en botanica, maar ook Leonardo’s theorieën over het vliegen van vogels en ontwerpen van vliegmachines.

Van vleugels tot vliegmachine

Bij de vroegste ontwerpen van Leonardo kreeg de mens daadwerkelijk vleugels aangemeten, maar de kunstenaar zag al snel in dat de spierkracht van de armen alleen niet genoeg was om los te komen van de grond, laat staan om te vliegen.

Daarom maakte hij een ontwerp waarbij de piloot horizontaal in het vliegtuig lag en door met zijn benen te trappen, de vleugels van het vliegtuig op en neer liet bewegen. Zo kon ook de kracht van de benen overgebracht worden op de vleugels van de vliegmachine.

‘De mens zal met grote vleugels, doordat hij tegen de weerstand biedende lucht kracht weet te ontwikkelen, met succes de lucht overwinnen en zich op haar verheffen kunnen.’

Geen vluchtige passie

Hoe geniaal Leonardo ook was, hij had net niet voldoende kennis om daadwerkelijk een machine te bouwen waarmee hij kon vliegen. Het grootste probleem was wel dat de vliegmachines gewoonweg te zwaar waren; het waren houten constructies die werden aangedreven door zware kabels en grote houten katrolschijven. Maar Leonardo weigerde hardnekkig te accepteren dat de mens niet in staat was om te vliegen.

Hij bleef dan ook ontwerpen maken van vleugels en valschermen en schreef in 1505 zijn Traktaat over de vogelvlucht, waarin hij uitweidde over het vlieggedrag van vogels, de aerodynamica van vleugels, maar ook over met lucht gevulde slangen die de val van de piloot moesten breken wanneer het vliegtuig zou neerstorten.

Leonardo was van plan proefvluchten te maken boven water, en beval daarbij ook netjes een zwemvest aan, maar zeer waarschijnlijk heeft hij nooit daadwerkelijk het luchtruim gekozen. Hij bleef misschien uiteindelijk zelf toch het liefst met beide benen op de grond.

Perfecte parachute

Leonardo da Vinci wist dankzij zijn vele onderzoek al dat luchtweerstand gebruikt kon worden om een val te breken. Rond 1483 schetste hij een piramidevormige constructie die wel wat weg heeft van de moderne parachute. Toen zijn ontwerp ruim vijfhonderd jaar later werd toegepast, bleek het zelfs redelijk te werken.

De lucht in dankzij Da Vinci

In Da Vinci’s tijd bleek het door de lucht zweven alleen weggelegd voor vogels, maar tegenwoordig kunnen we zo ver en zo vaak vliegen als we willen, hoewel we het liefst natuurlijk naar Italië afreizen. Maar we stappen in het vliegtuig zonder te beseffen dat we dit misschien wel te danken hebben aan Leonardo da Vinci, die aan de wieg stond van de huidige wetenschap en met volharding bleef vasthouden aan de eeuwenoude droom van mensen om te kunnen vliegen.

Denk de volgende keer dat je naar Italië gaat dus eens aan Leonardo. Want waar je ook naartoe reist, een beetje Italië neem je altijd met je mee…