Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
Een van de eerste beelden die Michelangelo voor zover we weten vervaardigde, is de kop van een antieke faun. Helaas is dit beeld na de Tweede Wereldoorlog verloren gebleken. Gelukkig heeft beeldhouwer Cesare Zocchi tijdens zijn loopbaan twee beelden gemaakt die de jonge Michelangelo laten zien, geconcentreerd aan het hoofd van de faun werkend. Een van deze beelden is te zien in het Palazzo Pitti in Florence, het andere in Casa Buonarroti, het voormalige huis van Michelangelo, eveneens in Florence.
de jonge Michelangelo aan het werk
Cesare Zocchi, te zien in Casa Buonarroti in Florence
Gelukkig hebben we behalve deze beelden ook de anekdote nog, die met het hoofd van de faun verbonden is. Het verhaal wordt zowel door Vasari als door Condivi verteld, waardoor we er waarschijnlijk wel enige waarheid aan kunnen hechten.
Beiden hebben ze opgetekend dat de jonge Michelangelo, toen hij zo’n vijftien jaar oud was (rond 1490 om precies te zijn), als beeldhouwer werd opgeleid in Florence. Hij had daar toegang tot de beeldentuin van het San Marco-klooster, waar hij en zijn medeleerlingen vaak te vinden waren om de klassieke beelden die deze tuin bevolkten zo goed als mogelijk na te maken.
Een van de beelden die Michelangelo probeerde na te bootsen was het hoofd van een faun, een bosgod. Hij deed dat blijkbaar zo goed en waarheidsgetrouw, dat hij de aandacht van Lorenzo de’ Medici trok. Hoewel Lorenzo onder de indruk was van deze jonge leerling, plaagde hij hem met het perfecte gebit van de faun. Hij wees Michelangelo er in het voorbijgaan op dat oude mensen, en dus ook faunen, geen gaaf gebit hebben.
de jonge Michelangelo aan het werk
een kopie naar origineel van Cesare Zocchi
Michelangelo liet zich niet kennen. Hij verblikte of verbloosde niet, wachtte tot Lorenzo zijn weg had vervolgd en hakte vervolgens een paar tanden uit de mond van de faun. Condivi beschrijft dit als volgt: ‘Hij rukte een tand uit het bovengebit van zijn oude faun en takelde het tandvlees toe, alsof de tand er met wortel en al uit was gerukt.’
Toen Lorenzo later nog eens naar het hoofd van de faun kwam kijken, was hij aangenaam verrast. Hij zag een gouden toekomst weggelegd voor deze jonge beeldhouwer en besloot hem in zijn huishouden op te nemen.
Michelangelo, Lorenzo De’ Medici en het hoofd van de faun in de San Marco-tuin
op een fresco van Ottavio Vannini (1635), dat tegenwoordig te zien is in Palazzo Pitti
Vanaf dat moment kreeg Michelangelo alle mogelijkheden en groeide hij langzaam uit tot een groot kunstenaar. Hij perfectioneerde zijn stijl, beet zich vast in elk blok marmer dat in zijn handen kwam en toverde het ene na het andere prachtige beeld tevoorschijn. Vanmiddag zetten we een van deze beroemde beelden eens in een ander licht – een uniek project!
Ik heb ontdekt dat ik praktisch hetzelfde beeld heb (geërfd) – toevallig ook dezelfde handtekening op identiek dezelfde plaats van Cesare Zocchi…en het mijne is in veel betere conditie – ik weet ondertussen dat hij er een drietal heeft gemaakt – het beeld dat zich in het museum Piitin in Forence bevindt, is van zijn broer die ook beeldhouwer was
De verwarring over wie is wie in Italiaanse kringen is begrijpelijk. Alleen de de Medici familie al kent meerdere Cosimos, lorenzos, Giulianos en Pieros om maar eens wat te noemen. Dit is hoe het zit: Cesare Zocchi maakte het beeld dat we in Casa Buonarroti vinden. Het beeld in Pitti Palace is van zijn neef: Emilio. Die heeft weer een zoon die ook Cesare heet, terwijl de vader van Cesare…Emilio heet.
Overigens is het beeld van Emilio in Pitti gekomen om het fresco waarop lorenzo naar het werk kijkt (van veel eerdere datum) te versterken. Wie goed kijkt ziet dat het beeld op het fresco geenszins lijkt op de gipsen afdruk die we heden ten dage in Uffizi vinden. Dat komt omdat het fresco gemaakt is naar aanleiding van hetgeen vasari beschreef in zijn vita. De uffizi faun was in die tijd prive bezit en is pas laat door Uffizi aangekocht. Ten tijde van het fresco wist dus niemand precies hoe het beeld er uit zag. Zowel de Casa- als de pitti- zocchi zijn wel gemaakt met de beeltenis zoals we die kennen uit het uffizi.