Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
Nu de renners in de Tour de France vandaag hun laatste etappe rijden, mag ik vast wel weer even over de Giro schrijven, de grote Italiaanse wielertocht die dit jaar in Amsterdam startte. Van een trouwe fan van Ciao tutti kreeg ik namelijk het boek Het roerige leven van Alfonsina Strada in handen, dat het verhaal vertelt van de eerste vrouw die ooit de Giro reed. Nu ben ik eerlijk gezegd niet zo’n wielerfan, maar ik werd vanaf de eerste pagina gegrepen door deze dappere Alfonsina. In een tijd waarin vrouwen slechts werden gezien als accessoire van de man (en dat meen ik serieus: Italiaanse vrouwen kregen pas in 1946 stemrecht), wist Alfonsina met vasthoudendheid en een gerechtvaardigde trots de obstakels te overwinnen die haar onconventionele leven met zich meebracht.
‘Als het in onze tijd was gebeurd – een vrouw die de Giro rijdt samen met de mannen – zou de wereld op zijn kop hebben gestaan: kranteninterviews, specials op tv, fotoreportages, hordes sponsoren die hun merknaam aan het fenomeen wilden verbinden. Maar het gebeurde in 1924. De informatieverstrekking was gebrekkig, de journalistiek kende de betekenis van het woord ‘scoop’ nog niet, en wat vrouwen betreft: die moesten vooral thuisblijven en kinderen maken – een filosofie die niet alleen werd gepropageerd door de antifeministische vertegenwoordigers van het fascisme en de kerk, maar die bovendien door een overgrote meerderheid van de mensen werd onderschreven. Zodat elke onderneming met een hoofdpersoon van het ‘zwakke geslacht’ of die nu sportief of sociaal was, als nieuwlichterij werd beschouwd en dus enige argwaan wekte. Om over promiscuïteit nog maar te zwijgen: nog in 1932 werd het Ondina Valle – de latere winnares van de 80 meter horden op de Olympische Spelen van Berlijn in 1936 – verboden deel te nemen aan de Olympische Spelen van Los Angeles, omdat ze op de boot naar Amerika de enige vrouw zou zijn tussen alle mannen van het Italiaanse team.
Wellicht is dat de reden dat er aan de inschrijving voor de Giro van 1924 van Alfonsina Strada-Morini amper ruchtbaarheid werd gegeven, ondanks het feit dat Armando Cougnet en Emilio Colombo, respectievelijk hoofdredacteur en directeur van de krant die het evenement organiseerde, La Gazzetta dello Sport, haar met name toestemming hadden gegeven om mee te doen teneinde meer aandacht voor het evenement te genereren.
Dat jaar hadden de gerenommeerde teams om financiële redenen namelijk besloten de koers te boycotten en hun kampioenen niet in te schrijven. Omdat Girardengo en Brunero dus ontbraken, evenals de revelatie van 1923, Bottecchia, zag de Gazzetta zich gedwongen te engageren wie ze maar konden vinden: naast enkele profs van een redelijk niveau en een aantal oudere exponenten van het zogenaamde ‘heroïsche wielrennen’, was dat een flinke schare goedwillende renners, onderverdeeld in de categorieën amateurs, junioren en ‘buiten-klasse’. Deze laatsten waren niet – zoals je zou kunnen denken – superkampioenen, maar mensen die koersten als eenling, met het doel een paar lires te verdienen om van te kunnen leven. In Frankrijk had Henri Desgrange dit type renners, met een fraaie term, désherités gedoopt, kansarmen.
Onder de amateurs – voorzien van een reglementaire licentie van de Italiaanse Wielerunie – bevond zich ook Alfonsina Strada: zoals gezegd, Cougnet en Colombo waren ervan overtuigd dat de opmerkelijke aanwezigheid van een vrouw in het peloton publiciteit zou genereren rond een koers die werd geteisterd door afzeggingen. Met name Colombo wilde haar tegen elke prijs laten meedoen, tegen de zin van andere leden van de organisatie in. Zijn tegenstanders vreesden namelijk dat de deelname van Alfonsina er niet alleen voor zou zorgen dat die editie van de Giro zou veranderen in een schertsvertoning, maar ook dat die voor haarzelf op een fysieke ramp zou uitlopen, die haar voor het leven zou tekenen.
‘Iedereen stond op scherp,’ zou Colombo later aan Rino Negri van de Gazzetta vertellen, ‘klaar om me af te maken als Alfonsina iets ernstigs zou overkomen.’ Ze zou de proeve echter op glorieuze wijze doorstaan. Al na de tweede etappe – zo heeft een van de directeuren van de Giro later toegegeven – werd ‘die vrouwelijke renner’ gezien als ‘de topattractie’ van de ronde.
Omdat ze bekend waren met de gangbare overtuigingen van het volk en met de filosofie van het regime, waren de organisatoren evenwel zeer behoedzaam bij het publiekelijk onthullen van Alfonsina’s naam. Geen enkele vooraankondiging maakte melding van de aanwezigheid van een vrouw in de groep. Sterker nog, dagenlang verscheen haar naam in het geheel niet in de lijst van ingeschrevenen die dagelijks door de Gazzetta werd gepubliceerd.
Totdat drie dagen voor de start naast nummer 72 te lezen stond: Alfonsin Strada uit Milaan. Het is onbekend of die ontbrekende ‘a’ het gevolg was van een doelbewuste opdracht van de directeur om suspense te creëren, of van een fout van de typograaf, die niet kon geloven dat zich onder de ingeschrevenen een Alfonsina zou bevinden.’
Er bevond zich echter wel degelijk een Alfonsina onder de renners, die dag na dag trots over de finish reed – al bereikte ze de eindstreep meestal pas vele uren nadat de mannen eroverheen waren gefietst. Maar dat kon Alfonsina niet deren. Hoewel meer dan zestig van de negentig deelnemers de eindstreep niet wisten te halen, zette Alfonsina door. Ze haalde het, waarmee ze een plek veroverde in de collectieve verbeelding van veel vrouwelijke wielrenners na haar.
Als je bedenkt hoeveel aandacht dé vrouw van de Giro 2010, Yolanthe Cabau van Kasbergen, kreeg, stijgt de bewondering voor Alfonsina’s moed en doorzettingsvermogen alleen nog maar meer. Hopelijk maakt haar verhaal een beetje strijdlust los bij (wieler)vrouwen en zien we ze, samen met Yolanthe, volgend jaar aan de start verschijnen in plaats van aan de finish, op de trappers in plaats van op het erepodium. Hoewel, misschien lukt het met Alfonsina’s voorbeeld wel om een plekje bij de eerste drie te veroveren? Haar verhaal is er inspirerend genoeg voor!
Hoe Alfonsina deze Giro beleefde en hoe ze ertoe kwam de pedalen te bestijgen, wordt op een meeslepende manier uit de doeken gedaan in Het roerige leven van Alfonsina Strada. Nieuwsgierig geworden naar Alfonsina’s levensgeschiedenis? Je kunt Het roerige leven van Alfonsina Strada bestellen via www.inaltreparole.nl. Op deze website vind je eveneens een overzicht van de boekhandels waar het levensverhaal van Alfonsina te koop is. In bicicletta dus, deze zomervakantie!
