San Lorenzo in Lucina in Rome – Emo’s reis

Na het verhaal van Jan Blokkers voetreis naar Rome vandaag het verslag van iemand die deze reis veel en veel eerder maakte. De Fries-Groningse abt Emo van Huizinge, een ongeveer veertig jaar oude zoon uit een gegoed Fries geslacht, liep namelijk tussen november 1211 en juli 1212 naar Rome.

Emo ging op weg naar Rome om steun te krijgen van de toenmalige paus in een conflict met de bisschop van Münster. ‘Superpaus’ Innocentius III was een van de machtigste pausen uit de geschiedenis. Innocentius had niet alleen een enorme gedrevenheid en intelligentie, maar was ook een baken in een woelige zee, doordat in deze periode twee kandidaten streden om het keizerschap in het Duitse Rijk, ketterijen en hervormingsbewegingen de kerk in beroering brachten en de strijd tegen de islam in Spanje en het Heilige Land oplaaide.

Intussen bloeiden handel en wetenschappen en was overal in Europa het geklop te horen van steen- en beeldhouwers die haast koortsachtig werkten aan de bouw van kerken, kloosters en kathedralen. Soms nog in de strenge, sobere romaanse stijl, maar vaak al in de sprankelende, lichte stijl van de gotiek.

In Emo’s reis volgt Dick de Boer de reis van Emo naar Rome en terug, van dag tot dag, als een reisgids door het Europa van 800 jaar geleden. Het boek werkt als een tijdmachine, waarin de lezer plaats kan nemen, om daarmee zelf door dat fascinerende Europa te reizen, om mensen te ontmoeten die kleur gaven aan die tijd, troubadours, abten, edelen, hertogen en om handschriften, muurschilderingen en beelden, gebouwen en landschappen te zien die acht eeuwen geleden bestonden en nog steeds te zien zijn.

Zo volg je als lezer Emo via het piepkleine kloostertje van St. Gerlach in Houthem naar het reusachtige moederklooster van Prémontré bij Laon en reis je hartje winter met hem mee over de Alpenpas van de Mont Cenis. Je bezoekt het middeleeuwse Rome, ineengeschrompeld binnen de oude muren, waar koeien graasden op het Forum en schapen op het Circus Maximus, en waar tientallen kerken verrezen.

Je maakt kennis met de problemen die het pausdom bezighielden en met de stroperige bureaucratie van Rome en je volgt Emo op zijn terugtocht naar het noorden, via Bologna en Milaan, achter de legerbenden van de ene keizer aan en voor die van de andere keizer uit. Via de bisschopssteden en de kleine joodse gemeenschappen langs de Rijn reis je langs Münster terug naar huis.

Met meer dan 800 illustraties en vele tientallen ‘tekstillustraties’ in de vorm van vertaalde citaten uit heiligenlevens, kronieken, brieven en oorkonden komt de reis die Emo maakte voor je ogen tot leven. Het boek is mooi vormgegeven door Jan Kees Schelvis, die in zijn ontwerpen letterlijk de rode draad van de reis heeft verwerkt tot schematische kaarten per reisetappe. Dankzij dit enorme boekwerk zie je Europa zoals het toentertijd echt was. Een voorproefje:

2 maart 2012
Rome, San Lorenzo in Lucina

‘Al omstreeks 400 stond de San Lorenzo in Lucina op een verhoogd terrein iets bezijden de Via del Corso. Niet ingeklemd tussen hogere bebouwing, zoals nu, maar goed zichtbaar boven wat restte van oudere bebouwing. Die plaats werd door de traditie bepaald. Mogelijk was er op deze plek al aan het begin van de tweede eeuw een ontmoetingsplek van christenen. De oudste naam van de kerk, titulus Lucinae, maakt duidelijk dat een christelijke gastvrouw hier huismissen organiseerde in de begintijd van het christendom.

Emo moet – onder het klokgelui van de campanile die in 1196 was verrezen – de San Lorenzo hebben betreden door de zuilengalerij die ook nu nog voor de kerk staat. Met de vervanging van de klassieke, bijna vierkante porticus door een ondiepe versie in deze kerk door Paschalis werd een nieuwe trend ingezet.

Emo zou het interieur nu niet meer herkennen. In de zeventiende eeuw kreeg het een barokke opfrisbeurt. De zijbeuken werden in zijkapellen veranderd, maar de structuur bleef intact. Toch is in details, zoals de in cosmatisch mozaïekwerk versierde paliotto uit de twaalfde eeuw, achter het hoogaltaar, of de schitterende paaskandelaar zijn tijd nog steeds terug te vinden.

De laatste grote ingreep in de architectuur vond plaats nadat de Normandiërs onder Robert Guiscard in 1084 Rome hadden geplunderd en de wijk van de San Lorenzo grotendeels hadden verwoest. Teruggevonden inscripties vertellen hoe in de loop van de twaalfde eeuw telkens weer nieuwe relieken werden geplaatst in de in nieuwe luister herrezen kerk. Het mooiste stenen document daarvan is de pauselijke zetel van Paschalis II uit 1112. Tot die relieken hoorde ook het rooster waarop Laurentius werd gemarteld.’

 

Emo’s reis | Dick de Boer | ISBN 9789033007880 | € 29,95 | uitgeverij Noordboek | bestel Emo’s reis via deze link bij bol.com